Muzeum w Bielsku-Białej – Dom Tkacza

Dom Tkacza stanowi oddział Muzeum w Bielsku Białej. Sam budynek położony jest na terenie Górnego Przedmieścia, które od swych początków, a więc od XV w., zamieszkiwane było przez bielskich sukienników. Dom, aczkolwiek częściowo rekonstruowany, pochodzi z XVIII w. i stanowi jeden z nielicznych przykładów tego rodzaju architektury, która w przypadku tego miasta uległa zniszczeniu podczas pożarów. Obiekt leży na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Dom Tkacza to budowla konstrukcji zrębowej z charakterystyczna wyżką. Mieszkanie oraz warsztat sukienniczy mieściły się tu aż do początków XX w. Później był tu czynny zakład szewski, a po wojnie budynek pełnił funkcje domu czynszowego. W latach 90-tych obiekt podarowany został przez ostatniego właściciela, Wiktora Polończyka, na cele muzealne. Prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne, które ciągnęły się dość długo, uwieńczono udostępnieniem muzeum dla zwiedzających w roku 1992. Obiekt składa się z dwóch części przedzielonych sienią. Po prawej znajduje się część mieszkalna, po lewej miejsce pracy. Wewnątrz owej większej, lewej części, odtworzono wygląd warsztatu sukienniczego, który należał do przedstawiciela najwyższych władz cechu tkaczy - mistrza cechowego. Zobrazowano tutaj, jak tego rodzaju miejsca pracy wyglądały pod koniec w. XIX, a więc w czasach, gdy istniała jeszcze powszechnie wytwórczość ręczna, która jednak stopniowo wypierana była przez produkcję mechaniczną. Pośród przedmiotów związanych z pracą tkacza umieszczono tu m.in. służące do wyrobu tkanin wełnianych potężne krosno nicielnicowe (z połowy XVIII wieku). Część pomieszczenia obrazuje pracę biurową mistrza, jaka wiązała się ze sprawami organizacyjnymi czy rozstrzyganiem sporów pomiędzy członkami cechu. Znajdująca się tutaj żelazna skrzynia stanowiła niegdyś cechową „kasę pancerną”. Druga połowa domu to część mieszkalna. Obok sypialni z meblami, pochodzącymi z przełomu XIX i XX w., znajduje się tu kuchnia, będąca w dawnych domach - o czym warto pamiętać - głównym miejscem spotkań rodzinno-sąsiedzkich i towarzyskich. W sieni znajdują się drzeworyty o tematyce tkackiej, autorstwa Jana Wałacha.

Rekonstrukcja wnętrza domu i warsztatu sukienniczego

Pierwsza ekspozycja muzeum przedstawia wnętrze domu i warsztatu należącego do mistrza cechowego – starszego cechu, a więc przedstawiciela najwyższych władz cechowych. Ukazuje ona jego funkcjonowanie na przełomie XIX i XX wieku, czyli w okresie schyłkowym dla ręcznej wytwórczości, która od drugiej połowy XIX w. w bardzo szybkim tempie była wypierana przez warsztaty mechaniczne.

Budynek przedzielony jest sienią na dwie zasadnicze części – warsztatową, znajdującą się po lewej stronie od wejścia do budynku i mieszkalną – po prawej stronie. Największym pomieszczeniem jest warsztat, w którym umieszczono przede wszystkim przedmioty bezpośrednio związane z pracą tkacza. Wśród nich znajduje się potężne krosno nicielnicowe pochodzące z połowy XVIII w., służące do wyrobu tkanin wełnianych, a także przedmioty związane z przygotowywaniem i snuciem osnowy.

Część tego pomieszczenia przeznaczona była do pracy biurowej, polegającej na załatwianiu spraw organizacyjnych cechu oraz rozstrzyganiu różnorodnych sporów i waśni pomiędzy jego członkami. Tu umieszczone są m.in. dokumenty i pamiątki cechowe oraz żelazna skrzynia, stanowiąca niegdyś „kasę pancerną” cechu. Pomieszczenie to stanowiło również sypialnię i mieszkanie czeladnika, dlatego obok pieca znajdują się sprzęty przeznaczone do jego dyspozycji.

Z warsztatu przez frontową część sieni prowadzi droga do kuchni – pomieszczenia, w którym skupiało się życie całej rodziny. Dlatego też, obok naczyń i sprzętów kuchennych i przedmiotów codziennego użytku, znajdują się tu przedmioty związane z tkactwem. Umieszczono tu m.in. mniejsze krosno, pochodzące z drugiej połowy XIX w., na którym odbywa się praktyczny pokaz tkania dla zwiedzających, kołowrotek i motowidło (miara, na którą nawijano uprzędzone na kołowrotku nici).

Obok kuchni znajduje się sypialnia oraz pomieszczenie przypominające salon gospodarzy, w ciągu dnia używany właściwie tylko od święta, wybielony, z fornirowanymi meblami z przełomu XIX i XX wieku.

Uzupełnienie ekspozycji stanowią umieszczone w sieni drzeworyty Jana Wałacha o tematyce tkackiej.

Od sukna po jedwab – stroje ludowe ze zbiorów Muzeum w Bielsku-Białej

Na poddaszu zaprezentowano przykłady wszystkich rodzajów ubiorów ludowych zgromadzonych od połowy lat 50. XX wieku w Dziale Etnografii. Były one noszone w okresie międzywojennym w bliższych i dalszych okolicach obu miast. Jednym z najokazalszych jest strój mieszczki żywieckiej. Niezwykle barwne i różnorodne są ubiory z Wilamowic. Bielskie muzeum może się poszczycić najróżnorodniejszą kolekcją tego stroju w Polsce i dlatego jest on najliczniej reprezentowany na wystawie. Przy tej barwności niezwykle skromne i proste wydają się być ubiory laskie noszone w okolicy Białej. Skromność tę rekompensuje jednak jakość wykorzystywanych do ich wykonania materiałów: ciemnych fabrycznych tkanin i różnorodnych pasmanteryjnych ozdób naszywanych na jakle – kaftany o bardzo specyficznym kroju, modelującym wygląd całej postaci. Prezentowane na wystawie komplety pochodzą z sąsiadujących z Wilamowicami Pisarzowic, z okolic Bestwiny i z Kóz (strój panny młodej). Pozostałe stroje pochodzą z południowej części ziemi pszczyńskiej, Jaworza i powiatu cieszyńskiego. Na uwagę zasługują także prezentowane na wystawie stroje Górali śląskich, do dzisiaj w dużej mierze wykonywane z samodziałowego płótna i sukna, tkanego ręcznie na takich samych krosnach, jakie prezentowane są na istniejącej już ekspozycji w kuchni. Dopełnieniem całości są meble służące do przechowywania odzieży – od malowanych skrzyń, poprzez kufer, komodę, po szafy oraz bielizna kobieca, pojedyncze elementy ubiorów, a także korale i biżuteria wykonana ze srebra.

Źródło: sad.slaskie.travel / wikipedia.pl