Izba Tradycji Magistrali Węglowej Śląsk-Porty w Herbach

Magistrala Węglowa była po budowie Portu Gdynia oraz Centralnego Okręgu Przemysłowego trzecią najważniejszą inwestycją gospodarczą II Rzeczpospolitej. Zbudowana w latach 1926–1933 stała się największą i najnowocześniejszą inwestycją komunikacyjną II Rzeczypospolitej oraz udanym przykładem polsko-francuskiej współpracy gospodarczej. Jej budowa związana była z koniecznością stworzenia po odzyskaniu przez Polskę niepodległości jednolitego polskiego organizmu gospodarczego, w tym jednego spójnego systemu kolejowego. Sieć kolejowa przejęta w spadku po zaborcach była bowiem nierównomiernie rozwinięta i znacznie zróżnicowana pod względem wyposażenia technicznego. Po przeprowadzeniu reformy walutowej i skarbowej w 1924 r. oraz poprawie koniunktury gospodarczej przystąpiono do realizacji zakrojonych na szerszą skalę inwestycji kolejowych. Po odzyskaniu dostępu do morza i rozpoczęciu w końcu 1920 r. budowy portu w Gdyni stało się oczywiste, że jednym z najważniejszych zadań będzie powiązanie komunikacyjne budującego się portu z zapleczem gospodarczym kraju, jakim był oczywiście Górny Śląsk. Trasa budowlana projektowanej magistrali została podzielona na dwa odcinki: południowy: Herby Nowe - Inowrocław oraz północny: Bydgoszcz - Gdynia. Podstawę prawną rozpoczęcia budowy północnego odcinka magistrali stanowiła ustawa sejmowa z czerwca 1925 r. Przewidywała ona, że budowa będzie finansowana z operacji kredytowych, lecz ostatecznie konieczne było finansowanie głównie ze środków budżetowych. W dniu 7 lutego 1928 r. wydano zaś rozporządzenie Prezydenta RP, będące podstawą prawną dla rozpoczęcia budowy południowego odcinka magistrali. Ze względu na brak możliwości otrzymania długoterminowych kredytów (w kraju i za granicą), przystąpiono do budowy tego odcinka, finansując ją z nadwyżek osiąganych z eksploatacji PKP. W 1928 r. oddano do eksploatacji odcinek Bydgoszcz Wschód - Maksymilianowo oraz odcinek Bąk - Kościerzyna. W 1930 r. zostały ukończone kolejne odcinki aż do Gdyni. W ten sposób północna część magistrali, licząca wraz z obwodnicą 234 km, połączyła Inowrocław z Gdynią. W dniach 8 i 9 listopada minister komunikacji, inż. Alfons Kuehn, dokonał uroczystego otwarcia dwóch końcowych odcinków budowanej magistrali: Herby Nowe - Karsznice (99 km) i Maksymilianowo - Gdynia (171 km). Nie został natomiast ukończony środkowy odcinek Karsznice - Inowrocław o długości 156 km.

Po zaistnieniu jesienią 1928 r. światowego kryzysu gospodarczego pojawiły się trudności z ukończeniem inwestycji ze środków bieżących PKP. Rozpoczęły się więc pertraktacje we Francji, jako że zaangażowanie kapitału francuskiego w różnych gałęziach gospodarki polskiej było bardzo duże. W ich wyniku rząd polski oddał budowę środkowego odcinka magistrali specjalnie powołanemu do życia Francusko-Polskiemu Towarzystwu Kolejowemu z siedzibą w Paryżu. Warunki koncesyjne zostały podpisane 30 marca 1931 r. w Paryżu. Spółka otrzymała koncesję na dokończenie budowy i eksploatacją magistrali Śląsk - Gdynia oraz jej odnogi Siemkowice - Częstochowa. Linia koncesjonowana obejmowała odcinek Herby Nowe - Inowrocław oraz Nowa Wieś Wielka - Gdynia (w sumie 458 km). Spółka zobowiązała się zbudować brakującą część linii od stacji Karsznice do Inowrocławia, długości 156 km, 13 łącznic na stacjach węzłowych na ogólną długość 34 km oraz rozpocząć użytkowanie linii na całej jej długości od stycznia 1933 r. Prawo eksploatacji spółka otrzymała na okres 40 lat z możliwością wykupu przez rząd polski już po upływie 20 lat.

Z dniem 1 marca 1933 r. Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe SA oddało do użytku środkowy odcinek magistrali Karsznice - Inowrocław o długości 156 km. Połączone to było z rozpoczęciem tymczasowej eksploatacji nowo wybudowanej magistrali węglowej na całej jej długości. Uroczyste otwarcie linii kolejowej Śląsk - Gdynia odbyło się na stacji kolejowej Karsznice z udziałem ministra komunikacji, inż. Michała Butkiewicza. Normalny ruch na całej długości trasy rozpoczął się dopiero w 1937 r.

Źrodło: peuk.fiiz.pl

Zwiedzanie izby jest możliwe po wcześniejszym umówieniu się telefonicznym.