Graniczne meandry rzeki Odry
Na obszarze gminy Krzyżanowice obejmującym tereny miejscowości Zabełków, Chałupki i same Krzyżanowice znajduje się miejsce nazwane przez WWF Polska Granicznymi Meandrami Odry. Jest to właściwie rozległy teren nadrzeczny Odry na odcinku Chałupki-Olza po stronie polskiej i sięgający terenów gminy czeskiej Bohumin. W 1998 roku wspólnie z gminą czeską Bohumin a także z polską Krzyżanowice i międzynarodową organizacją ekologiczną WWF Polska, podjęto współpracę w celu zachowania i objęcia ochroną meandrów Odry.
Współpraca wymienionych gmin przyniosła efekty już w roku 2004, kiedy to ówczesny wojewoda śląski swym rozporządzeniem nr 78/04 z dnia 29.10.2004 roku objął obszar meandrów Odry szczególną ochroną jako obszar chronionego krajobrazu. Obejmuje on odcinek rzeki z licznymi zakrętami między mostem Bohumin-Chałupki a ujściem Olzy (pod tą nazwa istnieje także miejscowość), a także przylegające do rzeki Odry grunty nadrzeczne, w tym łąki i fragmenty lasów zalewowych. Jest to obszar o bardzo wysokiej wartości przyrodniczej. Przyrodnicy polscy, jak i czescy wysoko oceniają wartość opisywanych terenów, gdyż występuje tu kilka rzadkich, chronionych w skali europejskiej zbiorowisk roślinnych. Są to między innymi lasy nadrzeczne z olszą czarną i jesionem, łęgi wierzbowo-topolowe i fragmenty wilgotnych łąk.
W okolicach meandrów potwierdzono występowanie ponad 126 gatunków roślin. Najbardziej jednak przyrodników zaskoczyły występowanie na tym terenie zadomowione gatunki zwierząt. Przy odrobinie szczęścia i cierpliwości można spotkać m.in. niezwykle rzadkie gatunki motyli (być może także te, które w II poł. XIX wieku opisał doktor Juliusz Roger) mondraszka bagiennego i czerwończyka nierarka, a także zagrożone wyginięciem chrząszcze: pachnicę i zgniotka cynobrowego.
W okolicznych wodach żyje: różanka i piskorz. Na płycinach rozmnaża się rzadki gatunek żaby - kumak górski. W zakolach Odry żyją także bóbr europejski i wydra rzeczna. Gniazdują tutaj zimorodek i sieweczka rzeczna, budująca gniazda w łanach żwiru rzecznego. Na granicznej rzece wciąż zachodzą żywe procesy rzeczne, m.in.: podmywanie brzegów, tworzenie się ławic, wysp żwirowych i starorzeczy a nawet przerywanie zakrętów Odry. Obszar meandrów Odry w 2005 roku został zgłoszony do ochrony w ramach europejskiej sieci Natura 2000 jako jeden z obszarów o najwyższych wartościach przyrodniczych w Europie. Dla rozwoju samej rzeki, sporządzono projekt o nazwie "Przestrzeń dla rzeki", który realizowany jest od 2005 roku i ma na celu pogodzić przebieg procesów rzecznych z potrzebą ochrony przeciwpowodziowej, ochrony dróg i mostów, budynków, a także zabezpieczenie przed erozją dla ochrony takich obiektów. Celem wspomnianego projektu jest także oddanie rzece dostatecznej przestrzeni dla zachowania ważnych przyrodniczo procesów korytotwórczych z jednoczesnym zachowaniem infrastruktury i przy uniknięciu strat majątku właścicieli prywatnych gruntów nadrzecznych. Takie rozwiązanie stosowane jest m.in. na mniejszych rzekach we Francji, Szwajcarii, Austrii i w Niemczech.
W 2006 roku oddano do użytku turystom ścieżkę edukacyjną wzdłuż meandrów Odry. Ścieżkę tę można przejść także pieszo. Jest to odcinek ok. 5-7 km pozwalających jednak na przyjemne spędzenie czasu.
Źródło: polskaniezwykla.pl
Fot. Łukasz Bordo
