Kościół ewangelicko-augsburski w Goleszowie

Goleszów jest jedną z najstarszych miejscowości Śląska Cieszyńskiego. Prowadzone na jego terenie badania świadczą o tym, iż tereny te były zamieszkane już w I–IV w. n.e., prawdopodobnie przez słowiańskie plemię Golęszyców – najbardziej na południowy wschód wysunięte spośród słowiańskich plemion śląskich. Pierwsza historyczna wzmianka o miejscowości pochodzi jednak z 1223 r. Już w 1293 r. dwaj miejscowi osadnicy – Jakub Smok i Maciej Pinode – zbudowali tutaj kościół. Reprezentował on styl gotyki, był z kamienia, ale posiadał drewnianą wieżę. Trudno dzisiaj określić, czy była to pierwsza czy już może druga goleszowska świątynia, ani też, czy już wówczas była farą parafialną. Parafia goleszowska istniała bowiem na pewno już w 1447 r. W czasie reformacji, podobnie jak wiele kościołów na Śląsku Cieszyńskim, katolicka świątynia przeszła w ręce ewangelików i pełniła funkcję zboru ariańskiego. Miało to miejsce w latach 1550–1611. Pierwszym duszpasterzem był tutaj ks. Paweł Dzięgiel. Zapewne w następnych latach kościół kilka razy przechodził z rąk katolickich do protestanckich, ale praktycznie od 1611 r. ewangelicy pozbawieni byli własnej świątyni, chociaż Goleszów zamieszkiwany był wówczas praktycznie tylko i wyłącznie przez nich. W pewnym momencie sytuacja była na tyle kuriozalna, że katolicki ksiądz był jedynym katolikiem na terenie miasteczka. Ewangelicy odprawiali nabożeństwa potajemnie, najczęściej wysoko w górach, głównie w Lesznej Górnej na tzw. Podlesiu pod Małą Czantorią. Do 1709 r. na Śląsku Cieszyńskim nie posiadali oni żadnej świątyni. Po wybudowaniu kościoła w Cieszynie, wierni zaczęli uczęszczać na msze św. właśnie do niego. Sytuacja zmieniła się po ogłoszeniu przez cesarza Austrii Józefa II tzw. Patentu Tolerancyjnego w 1781 r., na mocy którego ewangelicy Śląska Cieszyńskiego mogli w swoich miejscowościach budować Domy Modlitwy (czyli świątynie pozbawione wieży i dzwonów).

Ewangelicy z Goleszowa i okolicy zorganizowali się w zbór już w 1782 r. 1 lutego 1783 r. zawarli ze zborem cieszyńskim umowę dotyczącą nabożeństw. W 1785 r. erygowana została w Goleszowie parafia ewangelicka i uzyskano pozwolenie na wybudowanie domu modlitwy. Z uwagi na ograniczone możliwości finansowe początkowo wzniesiono skromny budynek z desek, który został poświęcony 15 sierpnia 1785 r. Od 1786 r. zborowi służył ks. pastor Michał Seletin (Solensis) z Ustronia. Była to tzw. pierwsza unia personalna z parafią ustrońską, która trwała do 1789 r. W latach 1787–1800 przystąpiono do budowy plebanii i szkoły. W początkowym okresie parafia goleszowska składała się z pięciu miejscowości: Goleszowa, Godziszowa, Górnych i Dolnych Kozakowic oraz Cisownicy.

W 1793 r. za czasów ks. Michała Orgónyego zdecydowano się wznieść nowy kościół, murowany. Rozpoczęta wówczas budowa trwała jednak bardzo długo, z uwagi na brak środków. Trudno jest nawet dzisiaj dokładnie określić, kiedy dobiegła ona końca. W 1800 r. poświęcono szkołę. Odtąd parafia posiadała już własny kościół, plebanię i szkołę.

W poł. XIX w. założono cmentarz ewangelicki oraz dobudowano w latach 1850–1851 wieżę do kościoła (co było możliwe dzięki ogłoszonemu przez cesarza Franciszka Józefa I Patentowi Cesarskiemu). W 1877 r. w starym kościele odprawiono ostatnią mszę św., po czym świątynia została rozebrana i obok nowej wieży postawiono również nowy, większy kościół. Jego poświęcenie miało miejsce w 1878 r.

Źródło: peuk.fiiz.pl