Istnienie Śluzy w Koźlu na wysokości jazu świadczy o dużej wadze jaką odgrywała Odra w systemie transportowym na Śląsku. Odra od wieków była rzeką mającą ogromne znacznie gospodarcze. Wykorzystywana była jako źródło taniej siły dla młynów wodnych, pomocna w rolnictwie, jako źródło wody do nawadniania pól, również jako źródło pożywienia, gdyż połów ryb, raków był powszechny przez wieki. Rzeka i żegluga stała się nerwem regionu, decydującym o jego pozycji gospodarczej.
Od wczesnych czasów średniowiecznych człowiek miał wpływ na bieg wód rzeki. Największe prace mające na celu regulację biegu Odry prowadzone były po przejęciu Śląska przez Prusy w 1741 roku. Sześćdziesiąt lat później finansowanie robót na rzece przejęło na siebie państwo a w 1819 roku w Bohuminie powzięto uchwałę mającą na celu opracowanie jednolitej regulacji Odry, polepszenie jej spławności i przydatności dla rodzącego się w szybkim tempie przemysłu. W wyniku prac zaczętych już w połowie XVIII wieku bieg rzeki skrócono o ¼ czyli o 160 km, a na początku XX wieku o dalsze 30 km.
Śluza w Koźlu zbudowana została w 1830 roku wraz z kilkunastoma innymi śluzami i jazami jakie zostały wykonane na odcinku od Chałupek do ujścia Nysy Kłodzkiej. Nie mogła ona jednak przepuszczać dużych barek, przez co szlak wodny nie miał większego znaczenia. Wspomnieć należy, że ujście Kanału Kłodnickiego znajduje się ponad śluzą, przez co barki płynące z Gliwic i Zabrza omijały jeszcze jeden stopień wodny na drodze do Wrocławia i Szczecina.
W 1904 roku dokonano przebudowy Śluzy co pozwoliło na przeprawę barek tzw. berlinek mających 40 m długości i ok. 200 ton ładowności. Szlak do Raciborza nie został jednak w pełni wykorzystany, a przy braku prac regulacyjnych kompletnie zamarł.
W pobliżu Śluzy mieściła się przystań pocztowa, która wraz z umiejscowioną naprzeciw ulicy Łukaszewicza pocztą spełniała ważną rolę w mieście, służąc również mieszkańcom okolicznych miejscowości.
Za przejazd przez Odrę w Koźlu pobierana była opłata, która w połowie XVII wieku wynosiła 22 grosze i 6 hależy. Przynosiło to miastu spore dochody.
Warto wspomnieć, że oprócz statków towarowych jakie przepływały przez Śluzę w miesiącach letnich na Odrze urządzane były rejsy wycieczkowe. Prowadzone one były z przystani pocztowej w kierunku Raciborza, do plaży w Starym Koźlu oraz w dół rzeki do śluzy w Januszkowicach.
Po powodzi w 1997 roku przystąpiono do prac remontowych nabrzeża. Wybudowano nowy jaz wraz ze stacją pomiarową na miejscu jazu kamiennego. Śluza również ucierpiała podczas powodzi, dlatego dokonano jej remontu. Dzisiaj Śluza Koźle jest całkowicie sprawną instalacją wodną opartą na sile ludzkich rąk. Stanowi wraz z promenadą uroczy element architektury miasta, a rejsy wycieczkowe oraz spływy kajakowe stają się, tak jak niegdyś, bardzo popularną formą rozrywki i rekreacji.
Źródło: citywalk.info
