Kościół pw. Świętego Krzyża w Krakowie

Kościół Świętego Krzyża – rzymskokatolicki kościół parafialny znajdujący się w Krakowie na Starym Mieście przy placu św. Ducha 2, obok Teatru im. Juliusza Słowackiego.

Architektura
Kościół jest jedną z najczystszych stylowo gotyckich budowli w Krakowie. Ma on bardzo prostą budowę – kwadratowa ceglana nawa oraz prostokątne kamienne prezbiterium (węższe i niższe od nawy, pokryte osobnym dachem). Nad fasadą zachodnią góruje kwadratowa wieża, do której przyziemia przylegają dwie kaplice.Po lewej stronie kaplica św. Andrzeja pochodząca z XVI wieku z zachowanym na ścianie wschodniej gotyckim malowidłem Ukrzyżowania oraz późnorenesansowym ołtarzem z ruchomymi skrzydłami. Po prawej stronie znajduje się kaplica Matki Boskiej Loretańskiej z 1642. Na ścianie szczytowej prezbiterium od strony Plant znajduje się rzeźba upadającego Chrystusa, dzieło Jana Szczepkowskiego z początku XX wieku.

Wnętrze
Wewnątrz niezwykłe jest sklepienie palmowe nawy, wsparte tylko na jednym, centralnym filarze symbolizującym biblijne Drzewo Życia. Po prawej stronie za wejściem znajduje się pochodzący z kościoła Ducha Świętego lawaterz z zachowaną datą 1581 obecnie służący jako kropielnica.

Pozostały wystrój nawy jest w obecnej postaci wierną XIX-wieczną rekonstrukcją renesansowych malowideł pochodzących z 2 poł. XVI wieku. Z powodu zbyt silnego zawilgocenia oraz braku nowoczesnych metod konserwatorskich nie udało się uratować oryginałów. Stanisław Wyspiański skopiował je w skali 1:1 i jego kartony posłużyły Antoniemu Tuchowi do wykonania rekonstrukcji. Na ścianach umieszczono wizerunki bpa Iwona Odrowąża oraz czterech Doktorów Kościoła. Na wschodniej ścianie znajduje się „Zwierciadło Grzesznika” (łac. Speculum Peccatoris) – alegoryczne przedstawienie obnażonego starca, siedzącego na krześle wyrastającym z głębi studni i otoczonego mieczami z napisem Mors (śmierć), Diabolus (diabeł), Peccatum (grzech) i Verbum (słowo), piąty zaś miecz zwisa nad głową starca. Jest to jedyne zachowane tego typu przedstawienie w malarstwie polskim, inspirowane najprawdopodobniej miedziorytami niderlandzkimi z doby kontrreformacji.

Późnogotyckie sklepienie sieciowe w prezbiterium pochodzi z 1530 pokryte jest polichromią z motywami roślinnymi. Na zwornikach widnieją herby Królestwa Polskiego, Sforzów, Duchaków i Bonerów.

Ołtarz główny pochodzi z początków XVIII wieku, znajdujący się w nim krucyfiks wykonano w XVII wieku. uwieczniony jest on na tle malowanego krajobrazu ze złoconymi wyobrażeniami słońca i księżyca, po bokach ołtarza umieszczono złocone posągi św. Stanisława i św. Wojciecha, a przy mensie ołtarzowej dwie późnogotyckie polichromowane figury Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty.

Ołtarz św. Anny (po lewej stronie nawy) w części środkowej przedstawia Nauczanie Marii z około 1650 wzorowany jest on na miedziorycie wykonanym na podstawie obrazu Petera Paula Rubensa.

Ołtarz Matki Boskiej z prawej strony nawy pochodzi z 1630, a obraz Matki Bożej prezentuje szeroko rozpowszechniony typ ikonografii (Hodegetria), według którego wykonano także wizerunek Matki Boskiej z Piekar Śląskich.

Kaplica św. Zofii (po prawej stronie) została wybudowana jako kaplica cechowa krakowskich piekarzy w 1442. We wnęce ściany południowej ma zachowany unikatowy pochodzący z końca XVI wieku późnorenesansowy konfesjonał należący do najstarszych zachowanych w Krakowie. Pozostałe konfesjonały barokowe w kościele przeniesione tutaj zostały z katedry wawelskiej. Organy 18-głosowe z barokowym prospektem.

W kościele znajduje się także brązowa chrzcielnica z 1423, pośród wielu innych epitafium Heleny Modrzejewskiej rodziny Pollerów i Tomasza Prylińskiego, skrzydła gotyckiego tryptyku z nieistniejącego już kościoła św. Michała na Wawelu, a także stalle pochodzące z XVII w. zdobione polichromią przedstawiającą sceny z życia duchaków, tron prepozyta duchaków oraz ambona z 1 ćw. XVII wieku stanowiące doskonały przykład wspaniałego kunsztu krakowskich snycerzy.

Nad wejściem do zakrystii obraz modlącej się przed krzyżem w katedrze wawelskiej św. Królowej Jadwigi.

Obok kościoła znajduje się wczesnogotycka, kamienna plebania, która jest najstarszym zachowanym budynkiem mieszkalnym w Krakowie.

Źródło: wikipedia.pl