Dawny folwark w Łężanach
A-2681 z 29.06.2004
Majątek w Łężanach, wraz z folwarkiem Plenowo w 1910 r. miał powierzchnię 628 ha. Później majątek został powiększony o folwark w Pilcu, gdzie prowadzono hodowlę owiec rasy czarnogłówka. Na terenie majątku w pobliżu Plenowa uruchomiono cegielnię. Cegielnia funkcjonuje nadal jako samodzielny podmiot gospodarczy.
Zabudowania gospodarcze w majątku Łężany wybudowane zostały z czerwonej cegły w stylu neogotyckim. Z zabudowań najokazalej prezentuje się kuźnia, a ciekawie wyglądała też gnojownia (płyta gnojowa okryta dachem z czerwonej dachówki, wspartym na drewnianych słupach). W majątku był też młyn zbożowy (użytkowany jeszcze w czasach RZD) oraz budynek elektrowni wiatrowej (po 1945 pozostał budynek). W interesujący sposób rozwiązano problem zaopatrzenia inwentarza w wodę. Na strumieniu wpływającym przez jez. Mutek do Jez. Legińskiego zamontowano pompę kafarową (pompa uruchamiana siłą przepływu wody), z której woda tłoczona była rurociągiem (ok. 1 km) do zbiornika retencyjnego na poddaszu jednego z budynków inwentarskich. W majątku na dachu budynku inwentarskiego (na wprost budynku administracyjnego) zainstalowany był dworski dzwon, który obwieszczał czas rozpoczęcia i zakończenia pracy.
Źródło: wikipedia.pl
Rolniczy Zakład Doświadczalny w Łężanach utworzony został w 1954 jako jeden z pięciu zakładów Wyższej Szkoły Rolniczej (od 1969 ART w Olsztynie). Dyrekcja zakładów doświadczalnych znajdowała się w Olsztynie, a obok RZD Łężany podlegały jej: RZD Bałcyny, RZD Lipowo, RZD Pozorty (Używana błędna nazwa Posorty – obecnie część Olsztyna. Do RZD Pozorty należało gospodarstwo Stary Dwór – obecnie KortowoIII i osiedle Słoneczny Stok oraz gospodarstwo w Bałdach) i RZD Zajączki. W skład RZD Łężany wchodziły gospodarstwa role: Łężany, Samławki i Wola oraz gospodarstwo rybackie z rybaczówkami w Łężanach, Leginach i Pilcu. W początkowym okresie RZD Łężany posiadało 1548 ha gruntów powierzchni ogólnej, w tym 809 ha użytków rolnych, 586 ha jezior i 82 ha lasów. Później powierzchnia RZD zwiększyła się o przejęty w 1972 PGR Kocibórz w którym znajdowała się gorzelnia. W poszczególnych gospodarstwach byli kierownicy odpowiedzialni za produkcję rolną. Administracja gospodarcza RZD mieściła się w Łężanach (budynek na lewo przy wjeździe na podwórze). Dyrektorowi RZD podlegał pion gospodarczy i organizacyjnie pion naukowo-wdrożeniowy z kierownikami poszczególnych działów. Dział naukowy merytorycznie nadzorowany był przez naukowców z odpowiednich katedr w Kortowie.
W ramach działu agrotechnicznego prowadzono poletka doświadczalne związane z oceną odmian różnych gatunków roślin uprawnych. Prof. Niewiadomski prowadził tu badania i wdrożenia związane z ekologicznym zagospodarowaniem krajobrazu rolniczego (nasadzenia drzew na szczytach wzniesień, zapobiegające erozji i jednocześnie stanowiące remizy dla dzikich zwierząt). W ramach działu zootechnicznego prowadzono tu doświadczenia z zakresu żywienia zwierząt, zoohigieny, a także hodowlę zarodową owiec rasy czarnogłówka w gospodarstwie Wola. W dziedzinie rybactwa śródlądowego prowadzono badania m.in. z zakresu zarybiania jezior i technik połowów. Działalność w tym zakresie umożliwiały różne typy jezior, takich jak: jezioro Dejnowa (125 ha, maks. gł. 33 m, rozciągające się od Świętej Lipki do Pilca), jez. Trzcinno (32 ha, maks. gł. 32 m), jez. Pasterzewo (37 ha, maks. gł. 21 m), Jez. Widryńskie (125 ha, maks. gł. 27 m), Jez. Legińskie (237 ha, maks. gł. 37 m) i jez. Klawój (31 ha).
W Łężanach prowadzone były też badania z zakresu łowiectwa.
RZD Łężany funkcjonowało praktycznie do 1991, a w latach 1992-1999 jako Przedsiębiorstwo Rolnicze Tadeusz Matyjek.
Źródło: wikipedia.pl
