Kościół pw. św. Bartłomieja w Lipowej
A-608/89 z 05/10/1989
Kościół pw. św. Bartłomieja w Lipowej jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu radziechowskiego należącego do diecezji bielsko-żywieckiej.
Neogotycki kościół zachwyca przede wszystkim swoim bogatym wyposażeniem. Jego wnętrze umeblowane jest gotyckimi sprzętami. Wielki ołtarz, prawdopodobnie z końca XVI w. posiada rzeźbioną grupę przedstawiającą: Chrystusa Pana, patrona parafii – św. Bartłomieja i Apostołów (śś. Piotra, Jana i Jakuba). Tabernakulum jest drewniane w stylu gotyckim. Bezcenny jest tryptyk św. Rodziny z 1540 r., pochodzący z ołtarza głównego pierwotnego kościoła drewnianego. Składa się on z trzech obrazów, malowanych na desce z podkładem kredowym i przedstawia: św. Annę Samotrzecią, św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja. Obecnie znajduje się on nad drzwiami prowadzącymi do zakrystii. Ponadto w kościele na uwagę zasługują: barokowy obraz św. Sebastiana, barokowy, drewniany, polichromowany krucyfiks o wysokości 137,7 cm, XVIII-wieczny ornat z typem haftu uważanym za polski (biały ornat ze srebrną haftowaną kolumną: na srebrnym tle wijąca się łodyga z większymi i mniejszymi barwnymi kwiatami ), klasycystyczna monstrancja mosiężna, pozłacana o wysokości 65 cm i rokokowy kielich, częściowo srebrny, częściowo mosiężny, pozłacany o wysokości 23,5 cm.
Do zabytkowego zespołu zabytkowego kościoła parafialnego należy również budynek plebani z zabudowaniami gospodarczymi oraz cmentarz rzymskokatolicki wraz z kaplicą, układem przestrzennym, pomnikami, mogiłami, nagrobkami i zielenią cmentarną.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Lipowa została założona prawdopodobnie w XIV w. Już około 1350 r. posiadała swój kościół, poświęcony św. Bartłomiejowi. Jest on wzmiankowany w spisie świętopietrza z lat 1346–1358.
Kronika kościoła radziechowskiego podaje, że Lipowa była pierwotnie probostwem, a około 1585 r. zmieniona została na kościół filialny wraz z fundacjami i dochodami. Taka sytuacja, dość częsta w przypadku górskich parafii, wynikała prawdopodobnie z niedostatku środków finansowych na utrzymanie parafii. Taki los spotkał parafię w Lipowej, która wraz z Cięciną została przyłączona do Radziechów. Sytuacja taka trwała aż do 1850 r., kiedy to podniesiono ją do rzędu kapelanii lokalnej, a prawo patronatu nad nią przejął arcyksiążę Karol Habsburg, dziedzic Żywca.
Pierwotny lipowski kościół z XIV w. był w swojej historii dwukrotnie przebudowywany, w I poł. XVI (wg Dziejopisu Żywieckiego „nade drzwiami kościelnymi podpisany jest Wojciech Maleszyński z dwiema mieczami, z tym rokiem źle napisanym Anno Domini 159. Co się może rozumieć rok 1509”) i pod koniec XIX w.
Obecna świątynia została wzniesiona pod koniec XIX w. Z miejscem jej wybudowania wiąże się ciekawa historia, o której wspomina Andrzej Komoniecki w „Dziejopisie Żywieckim”: „Ten zbudowany miał bydź wyżej trochę nad tym na półrolku na górce wyniosłej i wydatnej. I gdy najpierwsze dwoje drzewa na ten kościół przywieziono i składano z wozu na tej pomienionej górce, one samy wziąwszy się, dziwnym sposobem z tej górki skulały i na to miejsce, gdzie stoi, stanowiły. I tak, widząc zrządzenie Boskie, tam drzewa nawożono i założywszy go, choć na miejscu mokrzystym, zbudowano.” Budowę kościoła rozpoczęto w marcu 1894 r. Świątynię wznoszono wokół starego kościoła tak, że przy usuwaniu starego powstawał jednocześnie nowy. Budowę zakończono w 1896 r., a konsekracja miała miejsce w 1904 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
