Muzeum Ratusza i Trybunału Koronnego w Lublinie
Na środku rynku stoi budynek Trybunału Koronnego, który zastąpił drewniany ratusz spalony w 1389 roku. Murowany budynek z pewnością istniał tu już w XV wieku, o czym świadczą m.in. zachowane dokumenty informujące o odbywających się tam zebraniach Rady Miejskiej. Początkowo budynek pełnił funkcję ratusza, gdzie skupiała się cała władza sądownicza i administracyjna. Od 1578 roku mieścił się tam Trybunał Koronny – najwyższa instancja sądowa dla szlachty z Małopolski. Dziś jest tam Pałac Ślubów, a w najniższej części mieści się trasa turystyczna – Lubelska Trasa Podziemna.
Opis budynku
Trybunał jest wzniesiony na planie prostokąta o bokach 30 x 25 metrów. Posiada trzy kondygnacje i poddasze o łącznej wysokości około 20 metrów. Pierwsza kondygnacja jest pięcioosiowa, ma masywny cokół, ponad którym znajduje się boniowanie. Ściany pierwszej i drugiej kondygnacji są również pięcioosiowe, rozczłonkowane pilastrami i gzymsami. We wszystkich elewacjach dominują piony, symetria i linie proste, co nadaje wrażenie harmonijności całemu założeniu.
Piwnice
Piwnice dostępne są z klatki schodowej drugiego traktu budowli.
Kolejno, zaczynając od klatki schodowej, dostępne są: kwadratowe pomieszczenie znajdujące się pod dawną wieżą, przechodzące w piwnicę pod pierwszym traktem, na osi budynku. Z tego pomieszczenia wychodzą wnęki w kierunku zachodnim i północnym oraz korytarz w kierunku południowym, prowadzący do piwnic ulokowanych pod trzecim traktem kamienicy. Piwnice trzeciego traktu tworzy duże pomieszczenie na osi budynku ku zachodowi przechodzące w nieco mniejsze, z filarem na środku. Z tego pomieszczenia wychodzi korytarz, ślepo zakończony w połowie odległości między dawnym ratuszem a zachodnią pierzeją przyrynkową. Środkowa piwnica trzeciego traktu od wschodu również przechodzi w mniejsze, węższe pomieszczenie, które od wschodu otwiera się dwiema małymi piwnicami.
W piwnicach budynku znajdowała się katusza (katuszka, truncella), o której informacje pojawiają się od 1555 r. Wzmianki te wymieniają oprócz typowych narzędzi tortur „kłodę starożytną” pierwotnie znajdującą się przed ratuszem, przeniesioną do wnętrza i pozostającą w nim do 1776 roku. Na ścianach piwnic w tylnym trakcie znajdują się napisy prawdopodobnie wykonane przez dawnych więźniów.
W piwnicach ratusza znajdował się również szynk.
Źródło: teatrnn.pl
Pierwotny budynek ratusza, o formie gotyckiej, został wzniesiony w XIV wieku i był drewniany. Posiadał dwie wieże oraz zewnętrzne schody, zajmował mniejszą powierzchnię niż obecnie istniejący obiekt. Po pożarze Lublina w 1389 roku pozostały z niego tylko zgliszcza. Kolejny budynek w tym miejscu był murowany w stylu gotyckim.
Pierwsza przebudowa z 1 połowy XVI wieku nadała mu renesansowy wygląd – budynek został zwieńczony attyką, dobudowano schody zewnętrzne wiodące na pierwsze piętro. Po pożarze Lublina w 1575 roku nastąpiła kolejna przebudowa ratusza. Budynek odbudowany w stylu renesansowym miał nawiązywać do ratuszów w Sandomierzu i Tarnowie.
Od 1578 roku, decyzją króla Stefana Batorego, budynek pełnił funkcję Trybunału Koronnego.
W latach 80. XVII wieku miała miejsce kolejna, tym razem barokowa przebudowa Trybunału. Nadbudowano drugie piętro oraz przebudowano wieżę. O jego barokowym wyglądzie świadczy obraz Pożar miasta Lublina znajdujący się w kościele oo. dominikanów.
Budynek nie długo pozostawał w tej formie gdyż w latach 1781–1787 został przebudowany według projektu nadwornego architekta królewskiego Dominika Merliniego. Nadano mu wtedy klasycystyczny charakter, który nieco zmonumentalizował budowlę. Budynek został rozbudowany, niemal dwukrotnie poszerzony, wykończono także drugie piętro z przeznaczeniem dla sądów ziemskich. Pozostałe wnętrza pozostawiono bez zmian. W tympanonie umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą symbol sprawiedliwości, którą w 1977 roku zrekonstruowano.
Obecnie w budynku dawnego Trybunału Koronnego mieści się Pałac Ślubów, a w Wielkiej Sali odbywają się koncerty i spotkania. W podziemiach mieści się Lubelska Trasa Podziemna, gdzie można zobaczyć m.in. makiety obrazujące rozwój przestrzenny Lublina oraz multimedialną inscenizację obrazu Pożar Miasta Lublina.
Źródło: teatrnn.pl
