Dzwonnica przy bazylice św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie

Nr w rejestrze zabytków:
173/55 z 28.09.1955
Data powstania obiektu: 1474 r.

Dzwonnica przy bazylice pod wezwaniem św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie – późnogotycka, monumentalna, czterokondygnacyjna wieża o charakterze włoskiej kampanili. Usytuowana w sąsiedztwie północno-zachodniego narożnika kościoła, w odległości około 20 metrów od niego. Jedna z nielicznych ocalałych średniowiecznych wolnostojących dzwonnic w Polsce. Zaliczana do najcenniejszych zabytków Nysy.

Budynek
Budynek o wysokości 43 metrów, wzorowany częściowo na wieżach kościelnych katedry wrocławskiej. Został zbudowany na planie kwadratu, z cegły obłożonej kamienną wykładziną. Przy narożach silnie wzmocniony czterema parami wydatnych, uskokowych skarp.

Od strony południowo-zachodniej bryłę budynku urozmaica wielobocznie występująca wieżyczka z kamienną klatką schodową, sięgająca aż na taras dzwonnicy. Uwagę zwraca piękna dekoracja rzeźbiarska, dzieło nieznanych nam dzisiaj kamieniarzy.

Na zachodniej ścianie wmurowano płytę kamienną z datą „1512 r.”.

Dzwony
W latach 1512-1945 wnętrze dzwonnicy zabudowane było drewnianą konstrukcją nośną, na poszczególnych piętrach wisiały dzwony.

Święty Jakub
Największy spośród nich to odlany w Nysie w 1494 roku przez ludwisarza Bartłomieja Lindenradta Święty Jakub o masie 8200 kg, średnicy 225 cm, wydający dźwięki w tonacji B. To jeden z najstarszych zachowanych dzwonów Śląska, swymi rozmiarami niewiele ustępował największym dzwonom ówczesnej Europy. Dokonane przez rząd III Rzeszy rekwizycje w latach 1941-1942 sprawiły, że pozostał on w dzwonnicy jako jedyny do końca wojny. Uległ zniszczeniu w 1945 roku podczas pożaru (upadł z wysokości ponad 30 metrów, roztrzaskując się i topiąc). Z jego resztek w latach pięćdziesiątych XX wieku odlano dwa nowe dzwony.

Święta Anna
Drugim co do wielkości dzwonem była zawieszona na trzeciej kondygnacji Święta Anna o średnicy 1,57 metra, wykonana w 1518 roku, a w 1942 przeniesiona do Kolonii.

Inne większe dzwony przed rokiem 1945:

  • Matura (1545-1942)
  • Dzwon zmarłych (1645-1942)
  • Stara Matura (1646-1917)
  • Święty Franciszek (1890-1917)
  • Dzwon Jadwigi (1934-1942)
  • Dzwon Chrystusa Króla (1934- 1942)
  • Nowa Matura (1937-1942)
  • Święty Maciej

Święty Maciej wiszący obecnie w dzwonnicy należał do dzwonów nyskiej wieży ratuszowej, które spadły podczas pożaru. Został przetopiony, na nowo odlany, zrekonstruowano także znajdujące się na nim średniowieczne inskrypcje. Pozostawiono napis z pierwotną datą odlania - 1498.

Inne większe dzwony po roku 1945:

  • Ave Maria
  • Święta Agnieszka
  • Najświętsza Maryja Panna
  • Anioł Stróż
  • Święty Stanisław Kostka
  • Święta Barbara
  • Święty Franciszek Ksawery
  • Święty Andrzej Bobola
  • Święta Monika
  • Święty Jacek
  • Święty Józef
  • Święty Stanisław Biskup

Stan obecny
Obecnie na czwartej kondygnacji znajduje się dziewięć dzwonów oraz zegar z kurantem, ufundowany w 2003 roku.

Skarbiec św. Jakuba
Na pierwszych trzech kondygnacjach urządzono galerię z ekspozycją tzw. Skarbu św. Jakuba. W nowocześnie urządzonym wnętrzu stoją gabloty z cennymi zabytkowymi dziełami sztuki złotniczej. Zgromadzono tutaj unikatowe, odnalezione pod prezbiterium kościoła św. Jakuba i w piwnicy plebanii wyroby nyskich złotników, przede wszystkim wyroby artystyczne miejscowej sztuki sakralnej, a także ornaty, meble i inne eksponaty.

Zegar, krzyż i tablice pamiątkowe
Na zachodniej ścianie dzwonnicy znajdują się:

  • zegar z kurantem i podświetleniem diodowym, umieszczony w 2003 roku
  • krzyż i napisy „W krzyżu miłości nauka” oraz „W tym znaku zwyciężysz”
  • tablica pamiątkowa dla upamiętnienia półwiecza od powołania Armii Krajowej i w hołdzie poległym żołnierzom tej formacji zbrojnej, uroczyście odsłonięta dnia 15 września 1991 r.
  • tablica okolicznościowa w hołdzie pomordowanym rodakom wmurowana i odsłonięta dnia 30 listopada 2003 r. dla uczczenia sześćdziesiątej rocznicy masowych mordów Polaków na Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodniej Polski przez UPA i OUN

Źródło: wikipedia.pl

Budowę dzwonnicy rozpoczęto w 1474 roku w okresie panowania biskupa Rudolfa von Rüdesheim (1468-1482). Wstępne projekty zakładały wzniesienie budynku o wysokości 100-120 metrów. Budowniczym pierwszych dwóch kondygnacji był Mikołaj Hirz, mistrz budowlany sprowadzony prawdopodobnie z Nadrenii. Informują o tym zachowane tablice fundacyjne nad wejściem i pod głównym oknem dzwonnicy. Trzecią kondygnację ukończono w roku 1493 podczas rządów biskupa Jana IV Rotha (1482-1506). Budowa trwała nadal z przerwami aż do roku 1548, jednak nigdy nie została ukończona. W 1516 roku wzniesiono jeszcze czwartą kondygnację z fundacji kolejnego biskupa Jana Thurzo (1506-1520).

Nastąpiły jednak wówczas poważne trudności. Kryzys monetarno-gospodarczy spowodował niedobór funduszy na kontynuowanie inwestycji. Ponadto zmieniły się kanony estetyczne – gotyk ustępował miejsca architekturze renesansowej. Rozstrzygającym powodem zakończenia budowy była jednak niestabilność gruntu, znacznie większa niż pierwotnie przewidywano.Wieża zaczęła osiadać i niebezpiecznie się przechylać. W takiej sytuacji zdecydowano o zakończeniu prac i przykryto 43 metrową budowlę dachem, mimo że dzwonnica była trzykrotnie niższa niż planowano. Pierwotnych zamierzeń nigdy potem nie próbowano zrealizować.

Zgromadzone już materiały na piątą i szóstą kondygnację przeznaczono w połowie XVI wieku na budowę kamiennego mostu niedaleko Bramy Wrocławskiej. Ruiny filarów tego mostu można oglądać do dziś na rzece Nysie Kłodzkiej, pomiędzy mostem kolejowym a progiem wodnym przy kościele św. Elżbiety.

Dzwonnica od pięciu stuleci niemal nieprzerwanie pełni swą podstawową funkcję. Ponadto w XIX wieku istniało w niej obserwatorium astronomiczne.

Największym kataklizmem dla tego zabytku okazała się druga wojna światowa. Najpierw w latach 1941-1942 zarekwirowano wszystkie dzwony z wyjątkiem Świętego Jakuba, a potem i on uległ zniszczeniu w 1945 roku podczas walk o miasto.

W latach pięćdziesiątych następuje odbudowa wypalonego wnętrza dzwonnicy.Zrekonstruowano wówczas drewnianą więźbę i zawieszono na niej nowe dzwony.

Od 2009 roku systematycznie prowadzona jest renowacja elewacji, połączona z rekonstrukcją gotyckich zdobień.

Źródło: wikipedia.pl

Zaktualizowano 3 miesiące temu

Dane teleadresowe

Plac Katedralny 1
47-300 Nysa
place
50.474684, 17.334159Skopiowano do schowka
N50º28'28.862", E17º20'2.972"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Tylko z zewnątrz
Obiekt dostępny do zwiedzenia tylko z zewnątrz.

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.