Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu

Za głównego inicjatora stworzenia muzeum uważa się Stanisława Bronicza, ówczesnego kierownika Działu Etnografii Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu. W latach 1956-1958 przeprowadził on wraz z członkami Katedry Etnografii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie badania terenowe na terenie całego województwa opolskiego, podczas których spośród około tysiąca drewnianych obiektów wybrano kilkadziesiąt, mających znaleźć swoje miejsce w przyszłym skansenie. Muzeum powołano 14 listopada 1961 r. na mocy zarządzenia nr 17 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Od tej chwili nosiło ono tytuł specjalistycznej, wojewódzkiej placówki muzealnej. Pięć lat później, w kwietniu, otrzymało pełną samodzielność i statut. Było podległe Urzędowi Wojewódzkiemu, który także finansował jego działalność. Początkowo sądzono, iż nowa atrakcja powstanie na Wyspie Bolko, jak czytamy w pochodzących z tamtego okresu gazetach:

W pośrodku chylących się ku ziemi starych zagród wieśniaczych, pokryty mchem drewniany kościółek, stary młyn wodny, wiatrak, spichlerze zbożowe, kuźnia i nieodzowna karczma – to obraz wsi sprzed wielu laty. Taka właśnie kontrastowa wieś w dobie rakiet szybujących ku powierzchni srebrnego globu, powstanie w Opolu na malowniczej wyspie Bolko, objętej uściskiem lśniącej wstęgi Odry.

Ostatecznie na przyszłą lokację muzeum wybrano okolice wsi Bierkowice, obecnie dzielnicy Opola. Był to dziesięciohektarowy obszar dawnego poligonu, porośnięty małą ilością drzew, w dużej części pokryty betonem. W celu urozmaicenia i upiększenia tutejszego krajobrazu przeprowadzono szereg inicjatyw. W 1969 r. miały tu miejsce prace melioracyjne. Wykopano także długi na 700 metrów ciek wodny, okrążający cały skansen, nad którym umieszczono młyn wodny. Nad kanałem przerzucono również pięć mostów. W późniejszym terminie usypaniu tu także sztuczne wzgórze, na którym dziś stoi jeden z eksponowanych wiatraków.

W 1964 r. przez Joannę Kłopocką opracowany został projekt przyszłego muzeum, według którego do Bierkowic sprowadzonych miało zostać około siedemdziesiąt różnej wielkości i przeznaczenia obiektów, a całość ma obrazować układ tradycyjnej wsi. W kolejnych latach przeznaczony pod budowę obszar został ogrodzony, a na jego teren trafiło pierwszych sześć rozebranych obiektów. Dyrektorem muzeum był w tym okresie jego twórca, Stanisław Boronicz. W 1965 r. podjął on jednak decyzję o rezygnacji ze swojego stanowiska, a nowym zarządcą został Józef Kowalewski. W tym samym roku dyrekcja skansenu została przeniesiona do Bierkowic, co spowodowało intensywny rozwój nowopowstającej atrakcji.

W 1967 r. powstały dwa projekty wizji przyszłego skansenu. Założenie architekta Jana Matejuka polegało na skupieniu budowli w trzy osobne zespoły, przypominające wiejskie przysiółki. W każdym z nich zaprezentowane zostałyby budynki charakterystyczne dla jednego z trzech subregionów województwa opolskiego: opolskiego, oleskiego oraz raciborsko-nyskiego. Jerzy Gurawski zaproponował natomiast rozmieszczenie budynków nie tylko ze względu na położenie na mapie ówczesnego województwa, ale także biorąc pod uwagę warstwę społeczną mieszkańców gospodarstw. Ponadto, na terenie muzeum miały powstać betonowe rampy, służące do poruszania się po obiekcie, mające wysokość od 0 do 1,5 m ponad gruntem. Ostatecznie zatwierdzono bardziej nowatorski projekt Gurawskiego, ale budowę ramp przełożono na czas nieokreślony.

Pierwszym obiektem, który został wzniesiony w muzeum był stosunkowo mały spichlerz z II połowie XVIII w., przeniesiony ze wsi Sternalice w powiecie oleskim. Miało to miejsce w 1965 roku. Początkowo twórcy muzeum zmagali się z licznymi problemami. Po pierwsze, było to jedno z pierwszych muzeów na wolnym powietrzu w Polsce i pierwsze na Śląsku, pełniło więc rolę pionierską. Poza tym, ze względu na niedobór osób doświadczonych w tego typu projektach, dyrekcja była zmuszona zatrudniać specjalistów, którzy nigdy wcześniej nie spotkali się z rekonstrukcją drewnianych chałup. Zespoły te zdobywały podczas rozbudowy muzeum wiedzę i doświadczenie. Do roku 1970 wzniesiono tu jednak szereg zabytkowych obiektów, m.in.: spichlerz podworski ze Sławięcic, spichlerz z Ligoty Książęcej, chałupę z Kamieńca, chałupę z Karmonek Nowych, karczmę z Przewozu oraz chałupę z Radłowa.

Kiedy muzeum zostało otwarte dla zwiedzających 23 września 1970 r. przy obecności przewodniczącego rady państwa, Henryka Jabłońskiego, na jego terenie znajdowało się 19 obiektów. W wydanej w tym czasie przez dyrektora Kowalewskiego publikacji czytamy:

Końcowy termin zakończenia budowy z obiektami kubaturowymi przewidziany jest na rok 1980, a jego koszt wyniesie ok. 23 mln zł. Nowa placówka muzealna znajdowała się i znajduje w kręgu stałego zainteresowania wojewódzkich władz partyjnych i państwowych, dowodem czego jest budżet muzealny, który od kwoty 420 000 zł w roku 1962, wzrósł do sumy ponad 2 mln zł w 1970 roku, a liczba etatów od dwóch w 1962 roku do szesnastu w roku 1970 (w tym trzech pracowników naukowo-badawczych.

Po otwarciu muzeum dla zwiedzających zaczęło stopniowo spadać tempo podejmowania kolejnych inwestycji. W 1971 r. wzniesiono chałupę z Kozub oraz rozpoczęto budowę młyna wodnego ze Starych Siołkowic. W 1973 r. robotnicy podjęli się odbudowy kościoła z Gręboszowa. W tym okresie rozpoczęto także zasiewanie pola różnymi gatunkami zbóż, tworzenie zagrodowych ogródków, a także sadzenie drzew owocowych. Wyposażono także chałupy oraz zakupiono sprzęt rolniczy, który obecnie stanowi część ekspozycji w stodołach. W 1975 r. ze stanowiska dyrektora ustąpił Kowalewski, a jego obowiązki przejęła Krystyna Wicher-Jesionowska.

W kolejnych latach na terenie skansenu powstały między innymi: chałupa z Karmonek Nowych, chałupa z Wichrowa, kuźnia z Ziemiełowic oraz wiatrak z Grotowic. W 1979 r. na sztucznym wzgórzu rozpoczęto odbudowę drugiego z wiatraków, tym razem z Dobrzenia Wielkiego. Rok później powstała chałupa ze Sternalic, a w 1989 r. piec do wypieku chleba z Rudziczki. Na dzień dzisiejszy w muzeum istnieje 49 obiektów. W 2009 r. ruszyła rekonstrukcja zagrody raciborsko-kozielskiej (w okresie powstawania muzeum Racibórz znajdował się na terenie województwa opolskiego), ostatniej z planowanych w pierwszym okresie działalności placówki. W celu zwiększenia autentyczności skansenu, w ostatnim dwudziestoleciu stworzono liczne rekonstrukcje gołębników, psich bud, uli, a także stworzono barwne kwietniki z licznymi odmianami ziół. Ponadto, w 2000 r. wzniesiono drewniane ogrodzenie wokół kościoła z Gręboszowa oraz stworzono krzyże, służące obecnie za atrapy grobów. W 2003 r. w północnej części obszaru powstały dwie wiaty, prezentujące stare maszyny rolnicze. W 2008 r. wzniesiono natomiast budynek administracyjny z nowoczesnym wnętrzem, przypominającym jednak z zewnątrz stodołę.

Źródło: wikipedia.pl