Cmentarz żydowski w Otmuchowie
234/89 z 28.12.1989
Kirkut w Otmuchowie jest jedynym miejscem związanym z nowożytną historią otmuchowskich Żydów. Cmentarz ten prawdopodobnie funkcjonował od pierwszych lat XIX wieku, do początku lat 30-tych XX wieku. Zachowane fragmenty macew są przykładem żydowskiej sztuki sepulkralnej oraz historii miasta.
Cmentarz będący nekropolią gminy żydowskiej w Otmuchowie, położony jest w Lesie miejskim (dawniej był to obszar hodowli bażantów i innych dzikich ptaków tzw. „bażanciarnia” Fasanerie), około 250 m na zachód od szosy do Nieradowic, po wschodniej stronie ścieżki spacerowej, na łagodnej terasie Maciejowickiego Potoku. Obecny kirkut ma wydzieloną geodezyjną działkę gruntową nr 25/1 i zajmuje powierzchnię około 3 arów. Historyczne granice cmentarza nie są znane. Kilkanaście grobów czytelnie rysuje się w obszarze cmentarza, są one ułożone po linii W-E. Fragmenty macew, ich podstaw oraz obmurówek grobów widoczne są na całej jego przestrzeni. Cmentarz został założony w pierwszych latach XIX wieku. W 1984 roku istniała macewa informująca o śmierci Jacoba Schneidera, datowana na 1819 rok. Jest to najstarszy zachowany nagrobek. Kirkut użytkowany był przez Żydów do początku 30-tych lat XX wieku.
Cmentarz jest zdewastowany: porośnięty jest kilkunastoma drzewami (50-70- letnie jesiony oraz starszy klon-jawor) oraz trawą. W połowie lat 80-tych XX wieku uporządkowano obszar cmentarza, postawiono macewy, wykonano konserwację rozbitych macew, na drzewie powieszono blaszaną tablicę informacyjną. W 2003 roku młodzież polska, izraelska, czeska i niemiecka wykonała wspólnie prace porządkowe kirkutu, w części południowo-zachodniej wybudowano mur ceglany, na którym utworzono lapidarium dla kilkunastu fragmentów macew, postawiono kamienną tablicę informacyjną o kirkucie oraz pamiątkową tablicę kamienną ”typu macewa” przed kirkutem od strony północno-zachodniej. W 2018 roku stwierdzono, że powtórnie zniszczono nagrobki: macewy i ich fragmenty leżą rozrzucone na ziemi.
Brak jest historycznego ogrodzenia. Istnieje ogrodzenie z nieobrzynanych desek przybitych do słupów, a od strony południowej z żerdzi przybitych do słupów. Obecne wejście jest od strony ścieżki spacerowej.
Cmentarz został założony w pierwszych latach XIX wieku. W 1984 roku istniała macewa informująca o śmierci Jacoba Schneidera, datowana na 1819 rok. Jest to najstarszy zachowany nagrobek. Obecnie pozostały tylko podstawy z około kilkunastu grobów oraz kilka rozbitych macew i kilkadziesiąt fragmentów różnych macew. Inwentaryzacja w 1984 roku wykazała istnienie około 20 pochówków.
Podczas wizji lokalnej w 2018 roku ustalono, że zachowało się około 25 miejsc pochówków, na których (lub przy których) stoją macewy (lub leżą rozbite) i ich fragmenty. Na macewach umieszczone są inskrypcje w języku hebrajskim i niemieckim.
Kirkut oznaczony jest w terenie: współczesną tablicą kamienną (z granitu) z 2003 roku informującą o cmentarzu z napisem „MIEJSCE POCHÓWKU LUDNOŚCI ŻYDOWSKIEJ Patronat Gimnazjum w Otmuchowie”, dawną tablicą blaszaną informującą o cmentarzu z 1984 roku z napisem „MIEJSCE POCHÓWKU LUDNOŚCI ŻYDOWSKIEJ” oraz pamiątkową tablicą kamienną ”typu macewa” umieszczoną na betonowym postumencie z roku 2003 (obecnie zniszczoną).
Inspekcja w 2018 roku wykazała, że cmentarz jest zadbany i otoczony opieką. Patronat nad kirkutem pełni młodzież miejscowego gimnazjum. Jednak jego lokalizacja poza obszarem miasta powoduje, że istnieje duże prawdopodobieństwo wandalizmu. Na cmentarzu widoczne są ślady współczesnego wandalizmu: posklejane macewy ponownie rozbito.
Obiekt wymaga fachowej inwentaryzacji grobów i macew oraz uporządkowania i konserwacji macew. Należałoby także ustawić drogowskazy wskazujące drogę z centrum miasta do kirkutu.
Źródło: zabytek.pl
Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w Otmuchowie pochodzą z końca XIV wieku, była to nieliczna grupa. Jednak w kolejnych stuleciach Żydzi otmuchowscy byli poddawani szykanom i wypędzani z miasta. Społeczność żydowska odrodziła się w Otmuchowie dopiero w pierwszej połowie XIX w. W 1845 roku w Otmuchowie mieszkało 37 Żydów (około 1,5% ogółu mieszkańców), tak, że w 1850 roku powstała samodzielna gmina żydowska z domem modlitwy i szkołą żydowską. Z końcem XIX wieku i początkiem XX wieku liczba żydowskich mieszkańców stopniowo zmniejszała się: w 1930 roku było ich 10. Na przełomie XIX i XX wieku wielu Żydów z Otmuchowa emigrowało do większych miast (Nysa, Wrocław, Berlin). Spowodowało to, że w 1925 roku gmina straciła swój samodzielny status i stała się filią gminy nyskiej. Od połowy XIX wieku w mieście istniała synagoga. Postawiono ją przy obecnej ul. A. Mickiewicza, w miejscu w którym dzisiaj zlokalizowany jest przystanek autobusowy. Została ona spalona podczas ,,Nocy Kryształowej” i rozebrana.
Cmentarz został założony w pierwszych latach XIX wieku i był użytkowany przez Żydów do początku 30-tych lat XX wieku. W 1939 r. przeszedł na własność Zrzeszenia Żydów w Niemczech (Reichsvereinigung der Juden in Deutschland), a w 1943 roku przejęło go gestapo. Podczas II wojny światowej kirkut uległ zniszczeniu, a dalszej dewastacji w latach powojennych 60-80 –tych XX wieku: zapewne część macew, szczególnie marmurowe i granitowe, zostały wywiezione i wtórnie wykorzystane. W ten sposób cmentarz został praktycznie całkowicie zdewastowany. W 2003 roku, podczas wspólnych prac porządkowych kirkutu młodzieży polskiej, izraelskiej, czeskiej i niemieckiej, w części południowo-zachodniej wybudowano mur ceglany, na którym utworzono lapidarium dla kilkunastu fragmentów macew, postawiono kamienną tablicę informacyjną o kirkucie oraz pamiątkową tablicę kamienną ”typu macewa” z napisami w językach polskim, czeskim, niemieckim, angielskim i hebrajskim o treści: "Wymiana młodzieży. Wszędzie jest jeden za drugiego odpowiedzialny. Otmuchów, sierpień 2003". W 2018 roku stwierdzono, że powtórnie zniszczono nagrobki: macewy i ich fragmenty leżą rozrzucone na ziemi.
Prawdopodobnie pochówki nie były ekshumowane.
Źródło: zabytek.pl
