Dawny dom Józefa Pawłusiewicza w Rajskiem

Józef Leonard Pawłusiewicz (ur. 6 listopada 1902 w Stawczanach, zm. 9 lutego 1979) – pułkownik Wojska Polskiego, dowódca oddziału polskiej samoobrony w Bieszczadach, hodowca psów gończych.

Wychował się w Bieszczadach, w Łęgu koło Soliny, gdzie jego ojciec nabył ok. 50 ha majątek. Z zamiłowania był myśliwym. Brał czynny udział w walkach polsko-ukraińskich w 1918 i 1919 oraz w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920. Został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy artylerii ze starszeństwem z 1 stycznia 1929. Następnie pełnił służbę w Straży Granicznej. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V jako oficer przewidziany pełniący służbę w SG i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Jasło.

Po wybuchu II wojny światowej w kampanii wrześniowej 1939 w stopniu porucznika dowodził oddziałem pograniczników w walkach z Niemcami. Następnie po rozbiciu wojsk polskich powrócił w rodzinne strony i działał w obronie miejscowej ludności przed hitlerowcami i nacjonalistami ukraińskimi. Zorganizowany i dowodzony przez niego oddział samoobrony, początkowo przerzucał ludzi przez granicę ze Słowacją, ukrywał Żydów i zbiegłych jeńców radzieckich. Następnie prowadził akcje dywersyjne, organizował zamachy na dygnitarzy hitlerowskich oraz działania wywiadowcze. Jego przyjacielem był Czesław Wawrosz. W wyniku dalszych działań partyzanckich jego oddział, jako czwarta kompania polska wszedł w skład radzieckiego oddziału partyzanckiego im. Stalina, dowodzonego przez Polaka kpt. Mikołaja Kunickiego ps. „Mucha”.

1 stycznia 1945 otrzymał stopień kapitana i został wcielony do 1 Brygady Zaporowej w Majdanku. Następnie po kilku miesiącach pracy jako komendant Szkoły Podoficerskiej Kawalerii awansował na majora i został skierowany do zorganizowania Zakładu Tresury Psów Służbowych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Michalinie (od 1946 w Sułkowicach). Jednocześnie pełnił też obowiązki instruktora szkolenia szwadronów kawalerii. W 1959 mianowany został komendantem Zakładu Tresury Psów Służbowych KBW i MO w Sułkowicach. Od 1 kwietnia 1956 do 1 września 1958 kierował Zakładem Tresury Psów Służbowych Milicji Obywatelskiej w Sułkowicach. Awansował do stopnia pułkownika i w 1959 przeszedł na emeryturę.

Po wojnie działał w związku kynologicznym i oddał zasługi w hodowli rasy „gończy polski”. Autor książki pt. Na dnie jeziora, która została wydana już po jego śmierci w Polsce w 1981 (wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza) oraz w Czechach w 1989. Jest to biografia, która stanowi ważną pozycję w historii polskich Bieszczadów. Pierwsze pełne, nieocenzurowane wydanie publikacji ukazało się w 2009.

Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Lesku. Był żonaty, miał córkę.

Akcja powieści przygodowej dla młodzieży pt. Dzikus, czyli wyjęty spod prawa autorstwa Wandy Żółkiewskiej, rozgrywa się w Rajskiem w domu Józefa Pawłusiewicza. Jednymi z bohaterów są on sam oraz cztery jego ogary. W powieści tej nakreślona jest wyraźnie sylwetka Pawłusiewicza, jego charakter na co dzień. Autorka uwidoczniła jego wielkie zamiłowanie i znawstwo ogarów, jak również umiłowanie ziemi bieszczadzkiej i znajomość jej historii. Pawłusiewicz w swych opowieściach przytacza wiele faktów ze swej wojennej przeszłości, wiele innych wspominanych jest ustami pozostałych bohaterów powieści.

Źródło: wikipedia.pl

Między innymi w Rajskiem słynny polski kynolog – Józef Pawłusiewicz polował razem z polskimi psami gończymi, przyczyniając się znacząco do rozwoju rasy, stworzył bowiem pierwszy jej wzorzec, a dzięki jego zaangażowaniu psy te zarejestrowano w Polskim Towarzystwie Kynologicznym. Nazwę „gończy polski” nadano im już oficjalnie, a rasa jest 5. polską rasą zakwalifikowaną do FCI.

Gończy polski jest rodzimą rasą polską, występującą głównie na terenie Polski południowej (Beskidy Zachodnie, Pieniny, Podhale) i na Mazowszu. Na początku drugiej połowy XX wieku usystematyzowaną hodowlą psów gończych zajmowali się przede wszystkim płk Piotr Kartawik i płk Józef Pawłusiewicz. Pierwszy hodował psy większe i cięższe, drugi lżejsze o umaszczeniu czarnym podpalanym w przeciwieństwie do czaprakowatych psów płk Kartawika. W latach 60 XX w. obydwa typy zostały wpisane do księgi wstępnej jako ogar polski (ang. Polish Hound). Okazało się, że krzyżowanie nie odnosi pożądanych efektów, wzorzec przystosowany do psów płk Kartawika został zarejestrowany przez FCI, co spowodowało, że psy Pawłusiewicza nie były uznawane za ogara polskiego.

W 1983 roku Związek Kynologiczny w Polsce zdecydował się otworzyć księgę wstępną dla psów w typie ogara Pawłusiewicza, co było spowodowane niesłabnącą popularnością tych psów ze względu na doskonałe walory użytkowe. Nadano im nazwę gończy polski (ang. Polish Scenthound) i podjęto starania, aby jej wzorzec został zatwierdzony i oficjalnie zarejestrowany przez FCI jako piąta polska rasa. W listopadzie 2006 roku starania te zostały zakończone sukcesem. Rejestracja rasy przebiegła podczas Międzynarodowej Wystawy Psów w Poznaniu. Gończy Polski jest piątą polską rasą uznaną przez FCI i zarejestrowaną w grupie psów gończych pod numerem 354 jako Polish Hunting Dog.

Źródło: wikipedia.pl