Park Krajobrazowy "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich"
Powierzchnia: 50 356 ha
„Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” to park krajobrazowy o powierzchni 504 km² i otulina wielkości 141 km², na terenie którego znajduje się pocysterski zespół klasztorno-pałacowy w Rudach. Obszar ten cechuje się atrakcyjnością przyrodniczą związaną z zachowaną szatą rośliną i ukształtowaniem terenu oraz dużymi wartościami kulturowymi zapoczątkowanymi przez leśną i rybacką gospodarkę cystersów już w XIII w. Park obejmuje tereny od Odry na zachodzie po Orzesze i Woszczyce na wschodzie oraz od rzeki Bierawki na północy po Rybnik na południu.
Największą wartością parku jest wspomniany już wcześniej pocysterski zespół klasztorno-pałacowy, który składa się z gotyckiego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest trójnawową bazyliką, czworoboku średniowiecznego klasztoru pocysterskiego oraz dobudowanych w I poł. XVIII w. skrzydeł barokowej rezydencji pałacowej. Kościół jest świątynią parafialną i jednocześnie Diecezjalnym Sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej. Natomiast pocysterski klasztor nadal pozostaje w fazie odbudowy po zniszczeniach dokonanych w styczniu 1945 r. przez wchodzącą Armię Czerwoną. W maju 2009 r. po gruntownym remoncie został poświęcony utworzony tutaj Ośrodek Edukacyjno-Formacyjny Diecezji Gliwickiej, który ma być wykorzystywany do celów pedagogicznych, naukowych, kulturalnych, a także jako miejsce spotkań i organizacji wystaw. Prace inwestycyjne w zespole trwają jednak nadal. Pamiątkami po działalności klasztoru na terenie parku są również liczne rozrzucone w okolicznych lasach leśniczówki i dworki myśliwskie, stawy hodowlane, kanały wodne, zespoły zabytkowych alei i wytyczonych przez zakonników duktów leśnych.
Centrum parku stanowią oczywiście Rudy, w których – oprócz samego zespołu pocysterskiego – podziwiać można uroczysko Buk, park „Pod Dębem” czy szpitalik dr Rogera. Wybitnym pod względem walorów przyrodniczych jest rezerwat Łężczok chroniący stawy założone przez cystersów w XIV w. oraz Zalew Rybnicki z kilkoma ośrodkami sportów wodnych i stadniną koni w Stodołach.
Na terenie parku działa Ośrodek Edukacyjny Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego im. J. Rogera w Rudach, który od wielu lat prowadzi intensywną działalność naukowo-dydaktyczną, której zasadniczym celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności regionu. W zdecydowanej większości zajęć realizowanych w ośrodku, treści ekologiczne splecione są z zagadnieniami dotyczącymi przyrody, historii, fizyki, chemii, a przede wszystkim szeroko pojętego regionalizmu. Ośrodek specjalizuje się w popularyzowaniu wiedzy na tematy związane z ideą zrównoważonego rozwoju – dużo miejsca w jego ofercie zajmują cieszące się sporym zainteresowaniem interdyscyplinarne zajęcia z pogranicza ekologii, przyrody, regionalizmu i historii prowadzone w formie festynów edukacyjnych.
Źródło: peuk.fiiz.pl
