Przystanek kolejowy Świeradów-Zdrój

Kolej Gór Izerskich (do 1945 roku)

Powstanie stacji w Świeradowie-Zdroju wiązało się z budową linii kolejowej z Mirska, a pierwsza koncepcja jej budowy powstała w 1901 roku, lecz ostatecznie budowę linii rozpoczęto z inicjatywy prywatnej w marcu 1908 roku. Projekt budowy zakładał powstanie na terenie stacji m.in. dworca kolejowego, który miał być największym tego typu obiektem położonym wzdłuż linii późniejszej Kolei Gór Izerskich, a architektonicznie miał nawiązywać do uzdrowiskowej zabudowy miasta. Dodatkowo zaplanowano budowę rampy przeładunkowej, magazynu i placu składowego, gdyż spodziewano się dowozu dużej ilości materiałów budowlanych na potrzeby rozbudowującego się wówczas kurortu.

Linię do Świeradowa-Zdroju ukończono 1 października 1909 roku, a uroczyste otwarcie odbyło się 31 października tego samego roku. Przedłużenie linii do Świeradowa Nadleśnictwa oddano do regularnego użytku 5 czerwca 1910 roku. Głównym kierunkiem pociągów do 1945 roku była stacja Mirsk, na której pasażerowie przesiali się do pociągów państwowych. Większość z nich była skomunikowana z pociągami Kolei Gór Izerskich.

Po 1945 roku

Po II wojnie światowej cała infrastruktura dawnej stacji przeszła w zarząd Polskich Kolei Państwowych. Stację tę polscy kolejarze przejęli we wrześniu 1945 roku, natomiast pierwszy pociąg po odbudowie mostu nad Kwisą przyjechał do Świeradowa-Zdroju 18 grudnia 1946 roku. Odświętnie udekorowany skład przyprowadził burmistrz Mirska Ludwik Żak. Wydłużono wtedy też relacje pociągów regionalnych ze Świeradowa-Zdroju, które zamiast kończyć bieg na stacji węzłowej Mirsk jeździły głównie do Legnicy przez Gryfów Śląski i Lwówek Śląski.

Ostatni pociąg pasażerski ze stacji Świeradów Zdrój odjechał 11 lutego 1996 roku, a przez następne dwa lata kursowały jeszcze pociągi towarowe.

W 2008 roku zapoczątkowano propozycję przejęcia linii kolejowej położonej na terenie miasta Świeradów-Zdrój przez władze miasta. Projekt ten zakładał przejęcie dworca kolejowego wraz z odcinkiem torowiska o długości 3,5 km i powierzchni ok. 10 ha (trasa Świeradów Zdrój – Świeradów Nadleśnictwo). Pierwotnie miasto miało przejąć odcinek za cenę złomu torów kolejowych na całej trasie położonej w mieście (ok. 250 tys. złotych), jednak PKP wycofała się z tego pomysłu i mogło przekazać miastu całą infrastrukturę za cenę usług notariusza. Akt notarialny w sprawie przejęcia dworca oraz omawianego fragmentu linii podpisano 27 grudnia 2012 roku. W ramach przejęcia zostały zdemontowane szyny kolejowe, ponieważ gdyby miasto zgodziło się na ich pozostawienie, musiałoby dopłacić ok. 500 tys. złotych.

Na początku maja 2013 roku rozpoczęto demontaż torów na terenie ładowni, a 10 grudnia 2015 roku należący do miasta budynek dworca kolejowego oraz magazyn zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych.

W połowie lutego 2016 roku władze miasta złożyły wniosek o dofinansowanie ze środków unijnych na projekt rewitalizacji kompleksu dawnej stacji Świeradów Zdrój. W ramach zadania w budynku dworca zaplanowano wówczas wprowadzenie funkcji muzealnej z makietą przedstawiającą układ linii kolejowej w rejonie Gór Izerskich, a także funkcji kulturalnej, tj. m.in. pokoju na spotkania kulturalne, sali muzycznej, fotograficznej i dla organizacji pozarządowych. Całość budynku dworca miał zyskać nową iluminację. W połowie marca 2017 roku miastu Świeradów-Zdrój przyznano dotację unijną w wysokości 2,9 mln złotych, a łączną wartość projektu oszacowano na 3,5 mln złotych.

12 stycznia 2018 roku Miasto Świeradów-Zdrój ogłosiło przetarg na adaptację dworca kolejowego wraz z otoczeniem na centrum muzealno-kulturalne, lecz ze względu na to, iż kwoty zaproponowane przez firmy ubiegające się o wykonanie prac przeważały budżet przewidziany na prace, 15 marca tego roku przetarg został unieważniony. 15 lutego 2018 roku ogłoszono powtórzone postępowanie. Kwoty zaproponowane przez wykonawców ponownie przewyższyły budżet przeznaczony na prace (4,2 mln złotych spośród 3 mln złotych przewidzianych na realizację inwestycji), lecz tym razem 13 marca 2018 roku wybrano wykonawcę robót.

Umowę na wykonanie robót podpisano 23 marca 2018 roku. Prace przy rewitalizacji zabudowy stacji objęły m.in. roboty rozbiórkowe, montaż konstrukcji i nowego pokrycia dachów, roboty murarskie, prace renowacyjne i zagospodarowanie terenu. 11 maja 2018 roku ogłoszono przetarg na wykonanie makiety, a także prowadzono działania przy uzyskaniu zabytkowych lokomotyw i wagonów na zewnętrzną ekspozycję. W lipcu gotowe było już torowisko dla wystaw zabytkowego taboru, natomiast do września 2018 roku wykonano połowę przewidzianych prac, w tym nowy dach, okna i elewację, a także instalacje zewnętrzne. 1 marca 2019 roku w odnowionym dworcu kolejowym rozpoczęło działalność Miejskie Centrum Kultury, Aktywności i Promocji Gminy „Stacja Kultury” w Świeradowie-Zdroju.

Odbudowa połączenia kolejowego

Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego w połowie 2014 roku wrócił do koncepcji przejmowania linii kolejowych celem ich rewitalizacji i reaktywacji, a wśród nich znalazły się linie kolejowe nr 317 i 336 Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój. 8 czerwca 2020 roku spisano akt notarialny, na mocy którego województwo dolnośląskie przejęło obie linie kolejowe od Polskich Kolei Państwowych.

1 czerwca 2022 roku miasto Świeradów-Zdój ogłosiło przetarg na odbudowę torowiska w rejonie dworca kolejowego. Zaplanowano wówczas budowę na działce przy dworcu kolejowym w kierunku Orłowic około 1 km torowiska kolejowego oraz peronu. Przystanek miał zostać także dostosowany do przyjęcia pociągów z wagonem rowerowym. Prace te ruszyły na początku października 2023 roku.

7 grudnia 2023 roku odbyła się uroczystość otwarcia linii kolejowej do Świeradowa-Zdroju – pierwszy pociąg na końcowy przystanek wjechał o godzinie 13:00. Pierwsze regularne połączenia pasażerskie na linii ruszyły natomiast 10 grudnia 2023 roku. W ten sposób po 27 latach Świeradów-Zdrój odzyskał pasażerskie połączenia kolejowe. W tym też czasie okresie zrewitalizowana linia kolejowa zyskała jednolity numer – 317, a przystanek Świeradów Zdrój został przemianowany na Świeradów-Zdrój.

Dworzec kolejowy

Zabytkowy dworzec kolejowy na przystanku Świeradów-Zdrój położony jest przy ulicy Dworcowej 1, a powstał on wraz z budową linii w latach 1909–1911. Pierwotnie budynek był wyposażony w kasy biletowe, restaurację, pomieszczenia biurowe, mieszkania służbowe i pokoje gościnne, a także zaopatrzony w energię elektryczną, wodę i kanalizację. W późniejszym czasie uległ on przebudowie. W budynku tym mieściła się także nastawnia Św.

Budynek wpisany jest wraz z magazynem i łącznikiem obu obiektów do rejestru zabytków nieruchomych województwa dolnośląskiego pod nr. A/5987. Jest on siedzibą instytucji kultury – Miejskie Centrum Kultury, Aktywności i Promocji Gminy „Stacja Kultury” w Świeradowie-Zdroju.

Źródło: wikipedia.pl