Żuławska Kolej Dojazdowa

Początki kolei wąskotorowej na Żuławach związane są z przemysłem cukrowniczym. Cukrownie zlokalizowane na tym terenie miały problemy z transportem buraków na podmokłym terenie położonym miejscami poniżej poziomu morza. Około 1886 roku powstał pierwszy odcinek kolei wąskotorowej, połączył on cukrownię w Nowym Stawie z miejscowością Dębina Południe i obsługiwany był trakcją konną, liczył on 4,5 km. W roku 1891 cukrownia w Nowym Stawie otrzymała koncesję na budowę kolejki wąskotorowej prowadzonej przez trakcję mechaniczną o rozstawie szyn 750 mm.

W 1888 roku wybudowano wąskotorową kolej służącą do przewozu buraków cukrowych, łączącą cukrownię w Cedrach Wielkich ze stacją kolejową w Pszczółkach. Nietypowy rozstaw szyn tej linii miał 780 mm, a długość trasy wynosiła 28 km. Ostatnie jej odcinki zostały zlikwidowane w latach 50. XX w.

We wrześniu 2000 r. wraz ze Starostwem w Nowym Dworze Gdańskim, gminami Stegna i Sztutowo PTMKŻ podjęło działania na rzecz reaktywowania Żuławskiej Kolei Dojazdowej. 17 września 2001 r. Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim przekazało w bezpłatne użytkowanie Pomorskiemu Towarzystwu Miłośników Kolei Żelaznych część dzierżawionej już od PKP linii kolejowej. 15 sierpnia 2002 r. dla turystów i mieszkańców powiatu nowodworskiego odbył się pierwszy po sześciu latach przejazd pociągiem. Na początku 2003 r. Starostwo Nowodworskie przekazało w użyczenie dla PTMKŻ cały tabor będący już jego własnością. Dnia 21 czerwca 2003 ruszyły pierwsze planowe pociągi na Żuławskiej Kolei Dojazdowej. Obecnie ruch planowy po sieci ŻKD prowadzony jest w okresie maj, czerwiec i wrzesień w weekendy oraz w okresie letnich wakacji – codziennie, a w pozostałym czasie na zamówienie. Na mocy aneksu do umowy z lutego 2014 PTMKŻ jest operatorem kolejki do 31 grudnia 2023.

W maju 2014 starostwo w Nowym Dworze Gdańskim – aktualny właściciel torowisk – rozstrzygnęło przetarg na rozbiórkę 11 km nieczynnego toru między Nowym Dworem Gdańskim a Kmiecinem i Wiercinami (8,61 km) oraz znajdującego się w Ostaszewie odcinka linii Ostaszewo – Nowa Cerkiew (3,31 km). Za pozyskany na tych odcinkach materiał zwycięzca przetargu wpłaci do kasy powiatu 536 tysięcy złotych. Początkowo planowano, że rozebrany zostanie również odcinek Nowy Dwór Gdański – Ostaszewo (co przysporzyłoby powiatowi kwotę 1,3 mln zł), jednakże pod naciskiem opinii publicznej i mediów oraz w związku z wpisaniem tego odcinka do ewidencji zabytków woj. pomorskiego odstąpiono od tego zamiaru. Po czasie sprawa wróciła, co spowodowało ostateczną decyzją o likwidacji torów.

W 2014 roku pociągi kursowały w okresie 1–3 maja, w święto Bożego Ciała oraz w okresie letnich wakacji szkolnych. Ponadto w okresie 31 października – 2 listopada uruchomiono dodatkowe pociągi na cmentarz w Nowym Dworze Gdańskim, które przewiozły 914 pasażerów. Ogółem w 2014 przewieziono 43 105 pasażerów, co stanowi wzrost do poprzedniego roku o ok. 3 000 osób. Ponadto w 2014 uruchomiono ponad 20 pociągów na zamówienie.

W 2017 roku kolejka przewiozła 64 015 pasażerów, a w 2018 – 70 861 pasażerów, co stanowiło najlepszy jak dotąd wynik w jej historii. Liczby te zawierają również pasażerów przewiezionych w okresie Wszystkich Świętych (31 października – 2 listopada); w 2017 było ich 811, a w 2018 – 1580. 8 listopada 2018 urząd marszałkowski podpisał umowę z operatorem, w myśl której samorząd województwa pomorskiego przeznaczy 850 tys. zł na dokumentację przygotowawczą do projektu związanego z rewitalizacją kolejki.

W 2021 ŻKD przewiozła 93 971 pasażerów.

Baza i zarząd kolei znajduje się w Nowym Dworze Gdańskim w istniejącej lokomotywowni.

Źródło: wikipedia.pl