Kolonia Patronacka Ballestrema w Zabrzu

Osiedle Ballestrema to jedna z najbardziej niezwykłych kolonii patronackich w całej Europie. Oparte na idei miasta ogrodu Ebenezera Howarda, nawiązujące do architektury angielskiej, utrzymane w wiejskim stylu, posiada oryginalną zabudowę, w której praktycznie żaden budynek nie ma swojego drugiego odpowiednika. Jego unikalność podkreślają jeszcze znajdujące się na jego terenie stalowe domy, popularnie nazywane „konserwami”. 
Autorem tego niezwykłego założenia był Hans von Poellnitz. Najstarsze budynki, położone pomiędzy dzisiejszymi ulicami Szafarczyka, Prostą i Nowowiejskiego, z charakterystycznym tzw. murem pruskim, zaprojektował natomiast Albert Kucharz. 
Osiedle powstało z inicjatywy Franza Xavera von Ballestrema – magnata przemysłowego, papieskiego tajnego szambelana. Jego mieszkańcami byli pierwotnie pracownicy założonej w 1899 r. kopalni „Castellengo”. Do końca I poł. XX w. było ono najbardziej nowoczesną i największą kolonią robotniczą w całej Europie. 
Kolonia została zbudowana dla 200 rodzin. Układ przestrzenny oraz cztero- i ośmiorodzinne budynki utrzymane są w wiejskim stylu. Można tutaj wyróżnić siedem typów budynków, ale wszystkie one różnią się od siebie kształtem dachu i materiałem, z jakiego wykonano elewację. Przy każdym domu znajduje się ogródek. 
Domy na osiedlu Ballestrema posiadały elektryczność, były więc jak na ówczesne czasy naprawdę nowocześnie wyposażone. Mieszkania o przeciętnej powierzchni 50–55 m² składały się z dużej kuchni mieszkalnej i dwóch pokoi, lub z kuchni i jednego pokoju. O ich nowoczesności świadczyły także zainstalowane w nich  ubikacje z możliwością spłukiwania wody, co było jak na tamte czasy ewenementem. 
Unikatem na skalę europejską były wytyczone w obrębie kolonii ścieżki rowerowe, którymi mieszkający tutaj górnicy mogli dojeżdżać rowerami do kopalni. Na początku lat 30. XX w. osiedle wzbogaciło się o charakterystyczne domy stalowej konstrukcji, które wykonała huta Donnersmarcka. Są to cztery bliźniacze budynki o ścianach z płyt stalowych przy ulicy Nowowiejskiego. 
Wraz z osiedlem powstała cała niezbędne dla niego infrastruktura. Tak więc były tutaj: piekarnia, przedszkole, pralnia, magiel i łaźnia. Wybudowano tu również osiedlową oczyszczalnię ścieków. 
Kolonia Ballestrema zachwyca swoim wyglądem do dnia dzisiejszego, chociaż oczywiście stan i wygląd poszczególnych budynków różni się od siebie. Mimo wszystko jednak, ulice, w obrębie których zlokalizowane jest osiedle, są niezwykle urokliwe i bez wątpienia warte odwiedzenia. 
Na koniec warto dodać, iż nieopodal osiedla Ballestrema znajduje się wybudowany na początku XX w. kompleks wypoczynkowo-leczniczy, w którym od 1945 r. funkcjonuje Śląska Akademia Medyczna.

Źródło: peuk.fiiz.pl