Kościół pw. Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej
136/60 z 26.02.1960; 135/76 z 03.09.1976
Kościół pw. Opatrzności Bożej jest kościołem parafialnym parafii Opatrzności Bożej i należy do diecezji bielsko-żywieckiej (dekanat Bielsko-Biała I – Centralny).
Świątynia reprezentuje styl późnobarokowy z wyraźnymi wpływami XIX-wiecznego neobaroku austriackiego. Jej wyposażenie pochodzi – tak jak i sam kościół – z II poł. XVIII w. i XIX w. Do najpiękniejszych elementów wyposażenia kościoła należą:
rokokowa ambona w kształcie łodzi św. Piotra płynącej pod znakiem krzyża, z Jonaszem w pysku ryby;
chrzcielnica ze sceną chrztu Jezusa w rzece Jordan i postacią Boga Ojca w otoczeniu aniołów;
drewniany, neobarokowy ołtarz główny z obrazem „Cudowne rozmnożenie chleba” pochodzący z II poł. XIX w., nad którym widnieje napis w języku łacińskim „Deus providebit" („Bóg widzi”);
cztery posągi ołtarzowe św. Jana Chrzciciela, Pawła, Piotra i Zachariasza;
cztery ołtarze boczne z posągami świętych z 1889 r.;
cztery obrazy świętych na galeriach bocznych;
witraże z postaciami apostołów z lat 1894–1897;
stacje drogi krzyżowej z 1869 r., których autorem jest, mieszkający w Białej, wybitny słowacki malarz – Peter Michal Bohuň;
organy kościelne z 1887 r. dostarczone przez firmę braci Rieger z Karniowa, przebudowane przez pracowników słynnego organmistrza, Dominika Biernackiego. W czasie przebudowy organy zyskały trakturę elektropneumatyczną. Dysponują 40 głosami o mieszanym brzmieniu romantycznym i barokowym rozdzielonymi na 3 klawiatury ręczne i nożną. Instrument posiada prospekt dwuwieżowy z centralnym pozytywem, który jednak nie jest obudowany. Nad chórem znajduje się zegar kościelny.
Ponadto w kościele znajdują się dwa konfesjonały neobarokowe z 1888 r. i neoromańskie ołtarze na galeriach bocznych z 1909 r., a na fasadzie zegar wieżowy z 1888 r.
Na elewacji południowej znajdują się cztery tablice: poświęcona papieżowi Janowi Pawłowi II, żołnierzom Września, Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Września, Orlętom Lwowskim oraz upamiętniająca zamordowanych przez NKWD bielszczan z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Kościół został zbudowany w miejscu wzniesionej w tym miejscu w 1708 r. kaplicy pw. Opatrzności Bożej. Jej fundatorem był pierwszy burmistrz Białej i najbogatszy wówczas kupiec handlujący płótnem – Baltazar Damek. Powstała ona w miejscu krzyża, który Damek postawił po cudownym uniknięciu śmierci z rąk szwedzkiego żołnierza.
Obecny kościół powstał w latach 1760–1769 wg projektu Jana Józefa Polaczka. Został zbudowany przez Gotfryda Bergera i Jana Fiebera, w otoczeniu istniejącego tu cmentarza. Świątynię ufundował starosta lipnicki Henryk von Bruehl dla bialskiej placówki zakonu Jezuitów. Po jego kasacji w 1773 r. zmieniono patrona kościoła ze św. Ignacego Loyola na obecne wezwanie.
Parafia Opatrzności Bożej w Białej została erygowana w 1789 r., a kościół ostatecznie poświęcono w 1792 r.
Pierwotnie kościół składał się z kwadratowej nawy z dwoma małymi wieżami. W XIX w. był dwukrotnie przebudowywany. W latach 1849–1850 dobudowano drugą część nawy, galerie boczne i prezbiterium. Obecny wygląd świątynia uzyskała dopiero w latach 1886–1887 wg projektu Emanuela Rosta. Wtedy podwyższono wieżę, poszerzono chór muzyczny i zmieniono wygląd fasady, dodając do niej zegar wieżowy. Tak przebudowany kościół konsekrował w 1889 r. biskup krakowski Albin Dunajewski.
Po tej przebudowie jedyną poważniejszą zmianą w wyglądzie było dobudowanie w 1894 r. ogrójca od strony północnej.
Na przełomie XIX i XX w. kościół stał się miejscem polsko-niemieckiej walki narodowościowej (o napisy, msze i uroczystości polskie), zakończonej zmajoryzowaniem świątyni przez ludność polską po 1918 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
