Zespół zabudowy więzienia w Bytomiu
Zespół zabudowy więzienia w Bytomiu – kompleks budynków więziennych z XIX wieku w Bytomiu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
Zespół więzienia wzniesiono razem z budynkiem sądu w Śródmieściu Bytomia w latach 1858–1862, a następnie znacznie rozbudowano w latach 80. XIX wieku w stylu neorenesansowym. Budynki od czasu powstania są nieprzerwanie wykorzystywane jako miejsce pozbawienia wolności kobiet i mężczyzn, a do lat 70. XX wieku było to także miejsce straceń więźniów.
Pierwotne zabudowania więzienia zostały wzniesione w latach 1858–1862 na terenie, który nazywano Ścinadło; budowie towarzyszyło wznoszenie przyległego do więzienia gmachu sądu. Rozbudowa więzienia była planowana od 1878 roku. W 1879 roku w planie była budowa dwuskrzydłowego narożnego pawilonu penitencjarnego z wieżą, którego czterokondygnacyjne skrzydła łączyłyby się pod kątem prostym. Tenże pawilon przewidziano dla 202 więźniów w 82 izolatkach, ponadto zaplanowano 3 większe cele oraz kilka pomieszczeń sypialnych. Przebudowa została ukończona w 1881 roku kosztem ponad 1 mln marek. Powiększony obiekt był wówczas 5. co do wielkości niemieckim więzieniem. Na początku XX wieku również dokonano modernizacji oraz remontów. W 1919 roku więzienie było przepełnione do tego stopnia, że część aresztowanych była umieszczona w koszarach. W 1926 roku przebudowano oddziały mieszkalne tak, aby okna nie wychodziły na zewnętrzną ulicę. Podczas II wojny światowej więzienie służyło m.in. jako punkt koncentracji ludności przed deportacjami do ZSRR. W 1945 roku w więzieniu znalazło się 1650 internowanych. W tymże roku grupa więźniów, m.in. żołnierze Armii Krajowej i mieszkańcy Górnego Śląska, byli wysłani pieszo do obozu NKWD w Toszku. Po II wojnie światowej więzienie miało bardzo złą opinię i było przeludnione – pod koniec 1947 roku znajdowały się w nim 954 osoby przy pojemności szacowanej na 500 ludzi pomimo tego, że w marcu tegoż roku na mocy amnestii zwolniono 306 więźniów śledczych i karnych, w tym 30 „antypaństwowych”.
W bytomskim więzieniu wykonywano wyroki śmierci poprzez powieszenie i ścięcie. W latach 1944–1956 stracono w bytomskiej jednostce co najmniej 9 osób. Do lat 70. XX wieku na terenie więzienia wykonywano wyroki kary śmierci. W 2016 roku prowadzono remont ⅔ zabudowań, planowano wówczas utworzyć w jednostce muzeum lub izbę pamięci. Zespół zabudowy więzienia w Bytomiu został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego 2 lipca 2020 roku; wpis do rejestru zabytków obejmuje cały teren działki nr 162/1. Obecnie kompleks stanowi siedzibę Aresztu Śledczego, tj. jednostki typu zamkniętego dla „tymczasowo aresztowanych mężczyzn pozostających do dyspozycji Prokuratury Rejonowej w Bytomiu, Sądu Rejonowego w Bytomiu, tymczasowo aresztowanych chorych na cukrzycę insulinozależną, tymczasowo aresztowanych oraz skazanych kobiet i mężczyzn, którzy wymagają leczenia w warunkach szpitalnych, recydywistów penitencjarnych oraz osadzonych niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich”. Załoga Aresztu wyniosła 181 osób w 2017 roku.
Źródło: wikipedia.pl
