Szaniec konfederatów barskich na Przełęczy nad Roztokami
Przełęcz nad Roztokami, położona na samej granicy ze Słowacją (801 m n.p.m.), pomiędzy szczytami Rypi Wierch a Okrąglik, nie należy do najczęściej odwiedzanych miejsc w Bieszczadach, jakkolwiek oferuje wspaniałe panoramy, wiąże się z pasjonującymi wydarzeniami historycznymi a tutejsze kompleksy leśne cechują wybitne walory przyrodnicze. Przez przełęcz prowadził ważny szlak handlowy na Węgry, który nazywany był “Porta Rusica” (czyli Ruska Brama) i wyłożony był kamieniem, którego resztki zachowały się do dziś.
W czasie konfederacji barskiej w sąsiedztwie przełęczy znajdował się „Szaniec nad Roztokami”, typowa dla tych czasów fortyfikacja obronna, podobna do słynniejszych umocnień konfederackich w Beskidzie Niskim i Sądeckim. W 2018 r., w 250 rocznicę zawiązania konfederacji barskiej i setną rocznicę odzyskania niepodległości, powstała tu nowa ścieżka historyczna „Szaniec konfederatów barskich”. Składa się ona z 11 przystanków i wiedzie w kierunku Okrąglika, jej trasa pokrywa się z niebieskim szlakiem granicznym. Twórcami ścieżki byli: Nadleśnictwo Cisna, Stowarzyszenie „Orły Historii” oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu.
Umocnienia ciągną się na przestrzeni około 300 m i jest to najwyżej położona tego typu konstrukcja na terenie Polski, znajduje się bowiem na wysokości 908 m n.p.m. Jest to również jeden z największych tego typu obiektów, bowiem jego powierzchnia wynosi 2 ha, zatem w szańcu mogło stacjonować nawet kilkuset żołnierzy.
Okolica przełęczy była też terenem zmagań w czasie obu wojen światowych, do których to wydarzeń również nawiązują tablice na trasie ścieżki. Na Przełęczy zachowały się zresztą trzy stanowiska armat przeciwpancernych, skarpa przeciwpancerna oraz ślady stanowisk i schronów dla piechoty.
Źródło: gorybezgranic.pttk.pl
Konfederacja barska (1768–1772) – zbrojny związek szlachty polskiej, utworzony w Barze na Podolu 29 lutego 1768 roku z zaprzysiężeniem aktu założycielskiego w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko: protektoratowi Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim. Celem konfederacji było zniesienie ustaw narzuconych przez Rosję, zwłaszcza zapewniających równouprawnienie innowiercom.
Przez niektórych historyków uważana jest za pierwsze polskie powstanie narodowe.
Ogólną nazwą konfederacji barskiej określa się 66 lokalnych konfederacji Korony i Litwy. Przedstawiciele tych 66 cząstkowych związków tworzyli zorganizowany pod koniec października 1769 naczelny organ władzy zwany Generalnością.
Okopy konfederatów barskich – umocnienia konfederatów barskich rozrzucone na obszarze południowo-wschodniej Polski i za aktualną granicą wschodnią. Przeważnie były to umocnienia polowe lub półstałe typu bastionowego, budowane w pobliżu baz, np. Jawor lub w ramach modernizacji zamków, np. Lanckorona. W budowie ich pomagali inżynierowie francuscy. Niektóre z nich dotrwały do naszych czasów.
Obozy warowne Beskidów
W rejonie Beskidu Sądeckiego, Niskiego i Bieszczadów obozy warowne powstały przy przełęczach koło Muszynki, Izb, Blechnarki, Koniecznej, Grabu, Czeremchy, Radoszyc. Początkowo zachowane okopy znane były tylko na Jaworze nad Muszynką, gdzie w 1963 utworzono rezerwat przyrody „Okopy Konfederackie” (gmina Krynica-Zdrój, nadleśnictwo Piwniczna). Natomiast ślady okopów pod Lackową nad Izbami były widoczne do 1985, kiedy zostały zniszczone przez spychacz podczas uzdatniania łąk.
Przed odkryciem w 2014 r. obozu Łupków prawdopodobnie znane były okopy w Koniecznej.
Źródło: wikipedia.pl
