Kościół pw. św. Jerzego w Dębieńsku Wielkim
594/66 z 15.03.1966
Kościół pw. św. Jerzego w Dębieńsku Wielkim jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu dębieńskiego należącego do archidiecezji katowickiej.
Kościół w stylu baroku staropolskiego wzniesiony został pod koniec XVIII w., a znacznie rozbudowany przed I wojną światową. Jest obiektem murowanym z kamienia, postawionym na planie krzyża. Swoją obecną architekturę zawdzięcza kunsztowi znanego architekta H. Schneidera, która na początku XX w. opracował projekt jego przebudowy. Świątynia jest ogromna, jej powierzchnia wynosi ok. 800 m².
Centralne miejsce w kościele zajmuje późnorenesansowy, datowany na poł. XVII w. ołtarz główny z wizerunkiem patrona parafii – św. Jerzego. Godne uwagi są również: przeniesiona ze starego kościoła barokowa ambona z zachowanymi datami fundacji – 1792 r. i renowacji – 1889 r., późnobarokowa monstrancja, figury Chrystusa Ukrzyżowanego i Chrystusa Zmartwychwstałego, a także zabytkowe dzwony – największy z datą 1541 r. i średni z 1770 r. (dzieło ludwisarza z Ołomuńca). Niektóre z elementów wyposażenia starego kościoła (obrazy, rzeźby) można obejrzeć w Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwsza historyczna wzmianka na temat parafii w Dębieńsku pochodzi z 1342 r. Oznacza to, iż istniała ona już od XIII w. Na jej obszarze znajdowały się wówczas: Dębieńsko Wielkie, Dębieńsko Stare, Czerwionka, kolonia „Ciosek”, Czuchów, kolonia „Angelhof”, kolonia „Solarnia”, kolonia i folwark „Neuhof”, Ornontowice, Żabik, Bukowina, Rybówka, Zawada, kolonia „Friedrichsgrube” i wieś Jankowice oraz kolonie „Mariahutte” i „Josephinenhutte”. Terytorium to pozostało niezmienione, aż do początków XX w., kiedy to od Dębieńska odłączyły się parafie Ornontowice, Czerwionka, Czuchów oraz Jaśkowice.
Pierwszy, drewniany kościół wybudowano w Dębieńsku prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV w. Z opisów wizytacyjnych doskonale znany jest jego wygląd. Wiadomo, iż była to świątynia drewniana z podłogą wyłożoną z cegieł, zdobiona wewnątrz licznymi ołtarzami, obrazami, a także pozłoconym chórem, w którym znajdował się rzeźbiony i pozłacany sześciogłosowy pozytyw organowy. Obok znajdowała się wolnostojąca dzwonnica z dwoma dzwonami, a wokół rozciągał się cmentarz wraz z kostnicą. Ta pierwsza świątynia służyła wiernym prawie połowę tysiąclecia, rozebrano ją bowiem w 1798 r. W jej miejscu wybudowano nowy, murowany kościół barokowy, który przetrwał do czasów współczesnych. Jego konsekracja miała miejsce w 1800 r. W XIX w. prowadzono prace związane z wyposażaniem wnętrz kościoła i jego upiększaniem.
Pod koniec XIX w., wyniku uruchomienia kopalni „Dębieńsko”, liczna wiernych gwałtownie wzrosła i obecny kościół okazał się za mały dla rozrastającej się w szybkim tempie parafii. W związku z tym, w 1912 r. ówczesny proboszcz ks. Jan Salzburg rozpoczął rozbudowę XVIII-wiecznej świątyni. Prowadzone w szybkim tempie prace trwały ponad rok i objęły dobudowanie transeptu wraz z absydą, które nadały kościołowi kształt krzyża oraz podwyższeniu wieży o jedną kondygnację i zmianie kształtu wieńczącego ją hełmu. Prace budowlane rozpoczęto od rozbiórki prezbiterium z zakrystią i wieży, a w dalszej kolejności pokrycia dachowego z gontów. Po sporych wątpliwościach natury konstrukcyjnej osadzono kopułę autorstwa architekta H. Schneidera, który opracował cały projekt przebudowy świątyni.
Przed wojną w kościele wykonywano jedynie małe remonty, po niej natomiast rozbudowano chór, odnowiono organy i ołtarz główny oraz dach. Później zainstalowano ogrzewanie, wykonano nowe ołtarze boczne i konfesjonały. Zmieniono posadzkę, odnowiono prezbiterium i przerobiono ołtarze. W kolejnych latach dachówki zastąpiono blachą miedzianą. W 1996 r. odmalowano wnętrze kościoła. W maju 2009 r. na skutek pożaru zniszczeniu uległa kopuła.
Źródło: peuk.fiiz.pl
