Cmentarz żydowski w Częstochowie
397/86 z 05.05.1986
Częstochowski kirkut należy do największych nekropolii żydowskich w Polsce. Na powierzchni ok. 9,5 ha zachowało się do dnia dzisiejszego ok. 4,5 tys. nagrobków pochodzących z XIX i XX w. Najstarszy z nich datowany jest na początek XIX w. Najmłodszy natomiast pochodzi z lat 70. XX w., kiedy to zaprzestano tutaj pochówków.
Współcześnie teren cmentarza jest w całości porośnięty lasem i nie jest niestety udostępniony do zwiedzenia. Z uwagi jednak na wielką wartość historyczną, został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków i podlega prawnej ochronie.
Cmentarz jest podzielony na część kobiecą i męską. Zachowane macewy, zarówno z polskimi, jak i hebrajskimi inskrypcjami, są w większości porośnięte bluszczem. Część z nich została przemieszczona, złamana lub przewrócona. Do zniszczeń przyczyniły się też przez lata zanieczyszczenia z pobliskiej huty. Mimo wszystko jednak częstochowski kirkut jest niezwykle ważnym miejscem dla całego świata żydowskiego. Chasydzi z całego świata odwiedzają na nim ohel zmarłego w 1920 r. cadyka Justmana.
Na cmentarzu upamiętnieni są również Żydzi, którzy zginęli w czasie II wojny światowej, m.in. zostali rozstrzelani na terenie samego cmentarza. Zagładę częstochowskich Żydów upamiętniają m.in. następujące mogiły: grób zbiorowy wojenny Żydów zamordowanych 4 stycznia 1943 r. z pomnikiem, grób zbiorowy wojenny członków Żydowskiej Organizacji Bojowej poległych 20 sierpnia 1943 r. z pomnikiem, grób zbiorowy wojenny 6 żydowskich partyzantów poległych w walce o wolność 19 marca 1943 r., zbiorowa mogiła wojenna bojowników żydowskich poległych w akcji na Ost-Bahn 22 kwietnia 1943 r., zbiorowa mogiła wojenna poległych w dniu 26 lipca 1943 r. członków Żydowskiej Organizacji Bojowej w bunkrze na terenie getta częstochowskiego, grób Leona i Jana Goldmanów (pochówek rodzinny) poległych w czasie II wojny światowej oraz zbiorowa mogiła wojenna rodzin Libermanów, Ofmanów i Słowików poległych w czasie II wojny światowej.
Zarządcą cmentarza jest obecnie Częstochowska Gmina Wyznania Mojżeszowego reaktywowana w 2008 r. Stanowi ona integralną część Ogólnopolskiej Gminy Wyznania Mojżeszowego z siedzibą w Gdańsku. Dzięki jej staraniom kirkut jest obecnie właściwie zarządzany, co pozwala na jego ochronę przed zniszczeniem oraz podejmowanie działań konserwatorskich.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia częstochowskiej gminy żydowski rozpoczęła się ok. 1700 r., kiedy to w mieście pojawili się pierwsi mieszkańcy wyznania mojżeszowego. Ok. 1765 r. wzniesiono synagogę, cmentarz został natomiast założony pod koniec XVIII w., prawdopodobnie w 1799 r., choć niektóre źródła mówią o 1780 r. Wcześniej częstochowscy Żydzi chowani byli w pobliskim Janowie. W 1907 r. nekropolię przebudowano i ogrodzono. Do 1939 r. oraz w latach 1945–1950 kirkut znajdował się pod opieką gminy żydowskiej. W 1943 r., podczas likwidacji „małego getta”, na cmentarz przywożono Żydów, którzy byli natychmiast rozstrzeliwani i grzebani w zbiorowej mogile. Ostatniego oficjalnego pochówku dokonano na cmentarzu w 1970 r., lecz potajemne pogrzeby odbywały się jeszcze przez kolejne trzy lata.
Po 1950 r. cmentarz znalazł się wewnątrz terenów rozbudowywanej Huty Częstochowa, przez co dostęp do niego był utrudniony. Przyczyniło się to do ocalenia nekropolii, ale nie sprzyjało trosce o jej wygląd.
W 1984 r. dzięki staraniom Fundacji Rodziny Nissenbaumów udało się odbudować bramę i ponownie ogrodzić teren, a w 1988 r. dokonano inwentaryzacji nagrobków.
W 2007 r. grupa chuliganów dokonała profanacji cmentarza, niszcząc liczne nagrobki, malując na nich czarną farbą antysemickie symbole oraz krzyże celtyckie. Częstochowscy licealiści podjęli się akcji sprzątania i usuwania szkód. Niestety obecnie cmentarz jest nie tylko zdewastowany, ale również niezabezpieczony.
Źródło: peuk.fiiz.pl
