Wyspa Spichrzów w Gdańsku

Około 1330 powstały tutaj pierwsze spichlerze Głównego Miasta, folwark miejski, rzeźnia, Dwór Popielny i składy. Wyspa została utworzona w 1576 po przekopaniu kanału Nowej Motławy. Od XIII w. była to dzielnica przemysłowa z licznymi spichlerzami, w XVI w. było ich już około 340. Były to duże i przestronne magazyny, z wieloma piętrami, zbudowane z drewna, cegły, gliny, kamieni. Spichlerze położone nad brzegami rzek posiadały drewniane pomosty służące do załadunku lub wyładowywania towarów. Nie posiadały numerów, ale nazwy.

Wykopanie kanału i utworzenie wyspy ułatwiło ochronę spichrzów przed częstymi grabieżami. Na wyspie wprowadzono całkowity zakaz przebywania w nocy, dodatkowo w nocy spuszczano watahy psów. Rabunek karano śmiercią.

W 1540, podczas powodzi, Wyspa Spichrzów została całkowicie zalana i znajdowała się pod wodą przez dwa tygodnie.

Od 1885 towary były dostarczane do spichlerzy również koleją. Na wyspie istniała rozwinięta sieć torowisk, biegnących z dworca Gdańsk Brama Nizinna. Ze względu na bezpieczeństwo przeciwpożarowe na terenie wyspy wagony kolejowe były ciągnięte przez konie, a nie przez parowozy, które miały zakaz wjazdu na teren wyspy. Zachowały się brukowane ulice i pozostałości na nich torów kolejowych, z obrotnicami kolejowymi, które służyły do skręcania wagonami w poprzeczne ulice (dzięki czemu zmiana kierunku jazdy nie wymagała zajęcia torowiskami znacznej powierzchni niewielkiej wyspy).

W 1914 na wyspie było 294 budynków, z których 121 nadal pełniło funkcję magazynów.

W 1945 wyspa została prawie całkowicie zniszczona podczas walk między Wehrmachtem i Armią Czerwoną. Wojnę przetrwały tylko trzy spichlerze: Steffen, Deo i Wisłoujście. Odbudowy doczekało się 36 (18 z nich, zlokalizowanych przy ul. Stągiewnej, pełniło funkcję mieszkalną). Najważniejszym ocalałym zabytkiem są Stągwie Mleczne (Brama Stągiewna), powstałe w latach 1517–1519, które zostały podczas ostrzału miasta w dużej części zburzone i spalone. Do dnia dzisiejszego odbudowano tylko kilkanaście budynków nad Motławą. Powstał też kwartał nowych budynków w stylu istniejących tam przed wojną zabytkowych kamienic przy ul. Stągiewnej, w środkowej części wyspy.

Północna część wyspy znajduje się w niemal całkowicie niezmienionej formie od 1945. Istnieją tam jedynie niezagospodarowane ruiny i resztki bardzo gęstej i zwartej, przedwojennej zabudowy. W 2007 miasto Gdańsk rozpisało konkurs na wybór inwestora. 17 sierpnia 2013 uruchomiono nocną iluminację ruin. W 2014 kosztem 23 mln zł udostępniono dla pieszych nabrzeże w północnej części wyspy, składające się z odcinków o długości 258,65 m (naprzeciw Długiego Pobrzeża) i 325,64 m (naprzeciwko Szafarni). Jednocześnie dokonana została rozbiórka spichrza „Woli Łeb”, oficjalnie z powodu złego stanu technicznego. Konserwator zabytków nakazał przy tym zachowanie jego płyty inskrypcyjnej, klińca z herbem Woli Łeb oraz części materiału do ponownego wbudowania pod nową inwestycję.

31 grudnia 2009 miasto Gdańsk podpisało nieprawnie utajnioną umowę z firmą Polnord SA na zabudowę Wyspy Spichrzów. Na jej mocy Gdańsk i Polnord SA miały utworzyć spółkę celową w celu zabudowy 2,6 hektarowej działki na północnym cyplu wyspy. W nowej spółce Gdańsk miał objąć 49% udziałów, wnosząc do niej aportem grunty na wyspie, wycenione na 59 mln zł. Polnord SA miał objąć 51% udziałów w spółce, a jego zadaniem miało być zdobycie finansowania i zabudowa tego terenu, z czego firma ta się nie wywiązała, a kwestia upublicznienia zapisów umowy stała się przedmiotem postępowania administracyjnego wszczętego na wniosek jednej z miejskich radnych.

W południowej części wyspy, przez którą przebiega Podwale Przedmiejskie wraz z linią tramwajową, trwa i jest zaplanowana realizacja kilku inwestycji (m.in. Aura Gdańsk i Chmielna Park). Ta część wyspy rozwija się, ponieważ jest zabudowywana jako prywatne przedsięwzięcia.

19 marca 2015 rozstrzygnięto konkurs na zagospodarowanie północnego cypla Wyspy Spichrzów. Partnerem miasta w realizacji inwestycji szacowanej na blisko 400 mln zł zostało konsorcjum firm Multibud W. Ciurzyński S.A oraz Immobel Poland. 9 marca 2017 r. wmurowano akt erekcyjny pod zabudowę części wyspy należącej do miasta. Realizowany w rejonie ulic Chmielnej i Pożarniczej kompleks hotelowo-mieszkaniowy nosić będzie nazwę Granaria (łac. granarium – spichlerz), a jego realizacja ma się zakończyć w końcu 2023 roku. Realizowany tu hotel ze 129 pokojami będzie funkcjonować pod marką Holiday Inn. Zabudowa w pozostałej części północnego cypla wyspy zostanie zrealizowana na podstawie projektów biura Mąka Sojka Architekci między wiosną 2019 a listopadem 2022 roku. W ramach inwestycji powstanie ok. 500 mieszkań, hotel oraz powierzchnie biurowe, handlowe i usługowe. Do tego czasu deweloper zrealizuje wszystkie założone inwestycje celu publicznego, w tym m.in. przebudowę ul. Motławskiej i Pożarniczej, przebudowę mostu Stągiewnego na most zwodzony, budowę nowej kładki, remont Długiego Pobrzeża i rozbudowę mariny.

Równolegle, w latach 2016-2019 nad Motławą powstał kompleks apartamentowo-hotelowy Deo Plaza z 360 pokojami hotelowymi (Radisson cztery gwiazdki) i 120 apartamentami w budynkach usytuowanych na 13 historycznych parcelach po starych spichlerzach, zniszczonych podczas II wojny światowej. Znajduje się tu m.in. największe w Gdańsku centrum konferencyjne na 800 osób.

11 maja 2018 – z półrocznym opóźnieniem – rozpoczęła się budowa obrotowej kładki łączącej północną część wyspy z Długim Pobrzeżem o długości 57 m, szerokości 4,5 m i masie ok. 100 ton, zrealizowana według wybranego w międzynarodowym konkursie projektu Studia Bednarski z Londynu. Konstrukcja obracana jest przy użyciu pilota, na żądanie kapitanatu gdańskiego portu jachtowego, a czas otwierania wynosi dwie minuty. Oddanie kładki do użytku miało nastąpić na przełomie 2018/2019, a następnie w końcu pierwszego kwartału 2019. 6 maja 2019, w związku z budową, doszło do zapadnięcia części nawierzchni Długiego Pobrzeża, co spowodowało kolejne przesunięcie terminu uruchomienia na koniec 2019. Sama konstrukcja kładki dotarła na miejsce drogą wodną z Elbląga dopiero w końcu sierpnia 2019. 24-25 grudnia 2019 kładkę udostępniono dla pieszych w ramach dnia otwartego, ale faktyczne zakończenie robót budowlanych i termin oddania do użytku przesunięto ponownie na kwiecień 2020, a następnie czerwiec-lipiec 2020. Ostatecznie oddano ją do użytku 1 sierpnia 2020, a uroczyste otwarcie wraz z nadaniem nazwy kładka św. Ducha nastąpiło 3 września 2020. Koszt realizacji inwestycji przez spółkę Granaria wyniósł ok. 10 mln zł.

Jesienią 2018 Grupa Supernova Development zaprezentowała plany przekształcenia do początku 2021 opuszczonych, zabytkowych spichlerzy Wielki (Duży) i Mały Groddeck na rogu Chmielnej i Podwala Przedmiejskiego na hotel ze spa. Stojące nad Starą Motławą spichlerze, poważnie zniszczone w pożarze w 1914 roku, zostały odbudowane dopiero w latach 80 z przeznaczeniem dla Akademii Muzycznej. W 1993 wraz z pozostałościami po przylegających spichrzach odkupił je Bank Handlowy. W 2005 jeden z kolejnych właścicieli – niemiecki inwestor – zapowiedział budowę hotelu Motława na 200 pokoi, do czego jednak nie doszło.

W 2016 r. w trakcie modernizacji i przebudowy północnego cypla Wyspy Spichrzów odkryto unikatowy destrukt żeliwnej armaty z przełomu XVIII i XIX wieku.

Źródło: wikipedia.pl