Kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Gierałtowicach
Neobarokowy kościół zbudowany został w latach 1932–1934. Świątynia ta zastąpiła XVI-wieczny drewniany kościół, który przeniesiono do Rybnika Wielopola, gdzie 19 grudnia 1976 roku biskup katowicki ks. Herbert Bednorz dokonał ponownego jego poświęcenia.
W obrysie fundamentów pozostałych po drewnianym kościele społeczeństwo Gierałtowic postawiło dwa pomniki upamiętniające:
- mieszkańców zamordowanych w Katyniu, zamordowanych przez wyzwalające wojska, deportowanych do sowieckich obozów pracy z których nie wrócili oraz zamęczonych i prześladowanych przez władze po 1945 r.;
- duszpasterzy pracujących przez wieki w parafii, w tym ks. Władysława Robotę zamordowanego we wrześniu 1939 r.
Kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, wchodzącej w skład dekanatu knurowskiego należącego do archidiecezji katowickiej. Zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego z zaokrąglonym obszernym prezbiterium. Bryła kościoła o długości ok. 60 m, szerokości 27 m (w transepcie ok. 45 m) i wysokości 50 m wyróżnia się wśród zabudowy miejscowości, zwłaszcza wieżą zakończoną baniastym hełmem zwieńczonym latarnią. Również latarnią zakończona jest wieżyczka sygnaturki.
Do lat 60. XX w. kościół był jedną z najciekawszych świątyń w regionie, z uwagi na jego wyposażenie i wystrój utrzymane w barokowym stylu, stosownym do bryły kościoła. Całość wystroju, a więc obszerny ołtarz główny, ołtarze boczne, w tym tzw. „ołtarz polski” ambona, chrzcielnica, inne dodatkowe rzeźby, lichtarze, polichromia i większość obrazów zaprojektowane i wykonane zostały przez istebniańskiego artystę plastyka Ludwika-seniora Konarzewskiego i Jego uczniów. Od lat 60. XX wystrój ten – w ramach tzw. modernizacji – ulegał stopniowej likwidacji. W efekcie z dawnych dzieł Ludwika-seniora Konarzewskiego obecnie pozostały tylko dwa duże obrazy zajmujące szczytowe ściany transeptu: „Św. Czesław na murach Wrocławia” nawiązujący do cudownej obrony miasta przed Tatarami – z prawej strony i „Św. Jacek głoszący kazanie”.
Obecny wystrój w stosunku do pierwotnego jest ubogi i nie wypełnia obszernego wnętrza kościoła. Dodatkowym elementem mącącym estetykę wnętrza są potężne belki stalowe spinające ściany, stanowiące zabezpieczenie przed skutkami szkód górniczych występujących w miejscowości.
Na zewnątrz kościoła – za jego prezbiterium – znajduje się grób długoletniego (37 lat) proboszcza, budowniczego i w dużym stopniu fundatora kościoła, ks. Władysława Roboty, zamordowanego we wrześniu 1939 r. przez Niemców w obozie w Nieborowicach.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwsza wzmianka na temat parafii w Gierałtowicach pochodzi z 1305 r. z Liber fundationes episcopatus Vratislaviensis (Księgi Uposażeń Biskupstwa Wrocławskiego). Z pewnością jednak musiała ona istnieć wcześniej, być może już w 1280–1290 (na lata te datuje się założenie osady) bowiem w Księdze tej występuje jako zwolniona od opłat – okres wolnizny 25 lat).
Pierwszą świątynią parafialną był kościół pw. św. Katarzyny, powstały jeszcze zapewne pod koniec XIII w. na niewielkim wzniesieniu. Niestety nie wiadomo o nim zbyt wiele, poza tym, że służył parafianom przez około 250 lat, po czym uległ zniszczeniu. Badania przeprowadzone w latach 1960–1964 wskazują na pożar jako przyczynę zniszczenia. W jego miejsce postawiono drewnianą świątynię, poświęconą także św. Katarzynie. Wybudowano ją z fundacji Stanisława Dąbrowy (Dombrowy) w 1534 r. W czasie wojny trzydziestoletniej patronat nad kościołem sprawowali członkowie rodu Gierałtowskich – Jan, Wacław, a potem kolejny Jan i Wacław. Ród Gierałtowskich władał wsią prawie 100 lat. Po nich wieś często zmieniała właścicieli. Ostatnim rodem zarządzającym Gierałtowicami byli von Raczkowie, w tym mjr Franciszek, który zmarł w 1926 r. i Dolores, która w 1929 r. sprzedała swój majątek Spółce Osadniczej „Ślązak”. Odtąd wieś stała się własnością mieszkańców.
Już w połowie XIX w., w związku z rozwojem wsi, XVI-wieczny kościółek stawał się za mały dla stale zwiększającej się liczby wiernych. Ówczesny ks. proboszcz Józef Filip Moroń (1822–1865) założył fundusz, przeznaczając 1000 talarów na cel budowy murowanego kościoła w Gierałtowicach i 500 talarów na budowę w Knurowie, który do 30 czerwca 1915 r. należał wraz z Krywałdem do parafii w Gierałtowicach. Do budowy jednak nie doszło. W 1902 r. proboszczem został ks. Władysław Robota. Warunkiem objęcia przez Niego probostwa było zobowiązanie wobec patrona (von Raczka), że nie podejmie działań na rzecz budowy nowego kościoła. Po zmianie przynależności państwowej i przyłączeniu (w 1922 r.) części Śląska, w tym Gierałtowic, do Polski, Zarząd Parafii wystąpił do Urzędu Wojewódzkiego z pismem aby znieść – za ustaloną opłatą – patronat nad kościołem, co pozwoliłoby podjąć budowę nowego kościoła. W 1932 r. po poświęceniu kamienia węgielnego przystąpiono do budowy nowej, murowanej, obecnej świątyni. Poświęcenia nowego kościoła dokonał biskup katowicki – ks. Stanisław Adamski w dniu 25 listopada 1934 r. w dzień odpustu starego drewnianego kościoła. Nowej świątyni nadano wezwanie Matki Bożej Szkaplerznej.
Stary kościółek przestał pełnić swą podstawową funkcję i zaczął popadać w ruinę. Otwierany był tylko okazyjnie, w tym w Dniu Wszystkich Świętych. Dopiero ks. Wojciech Riedel zdołał uzyskać środki na jego konserwację, co uratowało ten obiekt, zwłaszcza jego cenną polichromię. W latach 1975–1976 przeniesiony został do Rybnika Wielopola, gdzie obecnie pełni rolę kościoła parafialnego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
