Pałacyk Madejskich w Gierałtowicach
561/66 z 05.02/1966
XIX-wieczny klasycystyczny dwór, nazywany również Pałacykiem Madejskich (od nazwiska fundatora i pierwszego właściciela), w wyniku wielokrotnych przebudów, pozbawiony jest w zasadzie obecnie charakterystycznych cech stylowych. Obiekt został wzniesiony na planie prostokąta w I poł. XIX w. jako budynek murowany z cegły i potynkowany. Parterowy dworek posiada zagospodarowane poddasze oraz nadbudowane w czasie II wojny światowej piętrowe ryzality. Jest podpiwniczony i pokryty dachem naczółkowym. Jego fasada jest siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem pozornym, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Na osi znajduje się, poprzedzone schodami, główne wejście do budynku. Analogiczny ryzalit widoczny jest w elewacji ogrodowej, do jednej z elewacji bocznych dobudowany jest natomiast murowany ganek z balkonem na wysokości drugiej kondygnacji. Elewacje budynku pozbawione są ozdobnych detali.
Przed frontem znajduje się niewielki, owalny podjazd. W otaczającym pałacyk parku przeważa drzewostan liściasty. Szczególną wartość ma tutaj fragmentarycznie zachowana aleja kasztanowców.
Pałacyk Madejskich stanowi obecnie własność prywatną i nie jest udostępniony do zwiedzania.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Założenie Gierałtowic datuje się na II poł. XIII w., a dokładnie na lata 1280–1290. Wieś, której nazwa pochodzi prawdopodobnie od spolszczenia niemieckiego imienia organizatora wsi stojącego na czele osadników – Gerharda, usytuowana została w rejonie tzw. lasu Bojków (Bojków stanowi obecnie dzielnicę Gliwic).
Pierwsza informacja na temat Gierałtowic ukazała się 22 czerwca 1290 r. Druga – z 24 czerwca 1294 r. – dotyczyła prawdopodobnie pierwszego sołtysa wsi – Vitosława z Gierałtowic. Na początku XIV w. wieś przeszła we władanie rycerzy. Pierwsza informacja dotycząca jej właścicieli pochodzi z 1483 r. z dokumentu księcia Przemysława Toszeckiego, potwierdzającego szlachectwo braci Jana, Piotra i Marka z Gierałtowic. Piotr, zwany starszym, pojawiał się w źródłach do lat 30. XVI w. Pozostawił on syna Piotra młodszego, córkę Agnieszkę i prawdopodobnie drugiego syna Jakuba. Od 1539 r. w dokumentach wzmiankowani są bracia Mateusz i Jan Gierałtowscy (prawdopodobnie potomkowie dzieci Piotra, Jana i Marka). Majątek należał do rodziny aż do 1622 r., kiedy to na mocy testamentu Wacława Gierałtowskiego wraz z resztą majątków rodzinnych stał się własnością jego małżonki – Joanny z domu Siedlnickiej.
W czasach późniejszych właściciele dóbr w Gierałtowicach często się zmieniali. Miejscowość należała między innymi do rodzin von Holly i von Welczek. To za sprawą tego drugiego rodu w Gierałtowicach pojawił się Józef Madejski, albowiem pojął on za żoną córkę hrabiego von Welczek. W prezencie ślubnym otrzymał on od teścia gierałtowicki majątek, w którym zdecydował się wybudować dwór, który istnieje po dziś dzień. Taka jest więc historia powszechnie stosowanej nazwy dworku – Pałac Madejskich. Rodzina ta pozostawała, z uwagi na koneksje rodzinne wspólnie z rodem von Raczek, właścicielem dóbr gierałtowickich aż do 1929 r. Wówczas bowiem Dolores von Raczek sprzedała cały majątek Spółce Osadniczej „Ślązak” z Katowic. W kolejnych latach został on rozparcelowany, co się działo natomiast później, dokładnie nie wiadomo. Dzisiaj dworek wraz z otaczającym go niewielkim parkiem stanowią własność prywatną.
Źródło: peuk.fiiz.pl
