Kościół pw. Wszystkich Świętych w Gliwicach
472/56 z 02.11.1956; 327/60 z 10.03.1960
Późnogotycka świątynia pochodzi z XV/XVI w., choć prawdopodobnie w tym miejscu stał wcześniej kościół drewniany (datowany na XIII w.). Wnętrze budowli reprezentuje styl barokowy z wyjątkiem kaplicy pw. MB, w której zachowała się gotycka polichromia.
Kościół pw. Wszystkich Świętych jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która należy do dekanatu Gliwice położonego na terenie diecezji gliwickiego.
Trójnawowa, halowa budowla reprezentuje styl późnogotycki, jest murowana, a jej dach pokrywa dachówka. Korpus świątyni ujmują, od wschodu niższe wydłużone, zamknięte trójbocznie, prezbiterium, od zachodu masywna, wysoka, umieszczona na osi budowli wieża, od południa i północy niskie przybudówki kaplic, krucht i zakrystii. Z zewnątrz cała budowla opięta jest dwuskokowymi skarpami akcentującymi wewnętrzny podział na przęsła.
Kościelna gotycka wieża, wybudowana jako ostatni etap budowy kościoła, o wysokości 63 m, zbudowana w stylu gotyckim, jest doskonale widoczna z wielu miejsc w Gliwicach, a przede wszystkim góruje nad miejską Starówką. Na jej szczycie umieszczony jest krzyż, którego wysokość wynosi ok. 3 m. Został on tam zamontowany w 1950 r. z okazji obchodów 700-lecia założenia Gliwic.
Typowa dla śląskiego gotyku powściągliwość w zdobieniu kościołów nadaje całej budowli pewną surowość wyrazu. W świątyni gliwickiej dekoracja ogranicza się do zworników, wsporników sklepień w chórze, portali i maswerków okiennych.
Wewnątrz kościoła znajduje się wiele cennych zabytków. Uwagę zwracają obrazy, monstrancje, relikwiarze, naczynia liturgiczne – wszystko reprezentujące styl barokowy, a przede wszystkim ołtarze:
- pochodzący z poł. XVII w. ołtarz główny – wczesnobarokowy, dwukondygnacyjny ze zwieńczeniem, posiadający bogatą dekorację rzeźbiarską z ornamentem małżowinowo-chrząstkowym;
- ołtarz boczny, od strony północnej, barokowy z początku XVIII w., z rzeźbami świętych Symeona i Anny, aniołów i Boga Ojca w zwieńczeniu;
- ołtarz boczny, od strony południowej, wczesnobarokowy z I poł. XVII w. z rzeźbami świętych Krzysztofa, Jakuba i Mikołaja.
W kościele znajdują się trzy kaplice:
- św. Krzyża – gotycka XV/XVI-wieczna, murowana z cegły, w której znajduje się późnobarokowy ołtarz z II poł. XVIII w. z mensą skrzyniową;
- Matki Boskiej – wzniesiona w II poł. XV w.;
- Anioła Stróża – barokowa, wzniesiona prawdopodobnie w XVIII w.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Parafia Wszystkich Świętych została erygowana w poł. XIII w. Najstarszy kościół gliwicki ulokowano na najwyższym wzniesieniu miasta – tam znajduje się też obecny budynek. Początkowo świątynia nie była poświęcona Wszystkim Świętym – pod nazwą „kościoła farnego Kochanych Wszystkich Świętych” pojawiła się w dokumencie parafialnym z 1467 r.
Nie zachowały się dokumenty dotyczące budowy murowanego kościoła w obecnym późnogotyckim kształcie. Prawdopodobnie plan kościoła sporządzono w 1470 r. Wieżę (wnioskując z daty umieszczonej na jej południowym portalu) wybudowano zaś w 1504 r.
Kościół padał kilkakrotnie ofiarą pożarów, z których najcięższe zniszczenia wyrządziły wielkie pożary miasta w 1601 i 1711 r. Ze względu na ogrom zniszczeń, pośpiech oraz niskie fundusze kościół nie odzyskał już dawnego wyglądu – polichromia gotycka zachowała się tylko w kaplicy pw. Matki Boskiej. Wnętrze kościoła odrestaurowano w wystroju barokowym. Podwójny cebulasty hełm zastąpiono ośmiokątnym spadzistym dachem.
Taki kształt budynku pozostał do czasu wielkiego remontu podczas probostwa ks. Edwarda Sobka. Obecny kształt kościoła nadano w latach 1929–1942 podczas gruntownego remontu. Zainstalowano wówczas nowe organy, stanowiące jeden z najcenniejszych zabytków parafialnych. Zrezygnowano z planów odbudowy wieży do stanu sprzed 1711 r. Od 1950 r., kiedy to na kościelnej wieży umieszczono krzyż, kształt świątyni nie zmienił się – prowadzono jedynie działania restauratorskie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
