Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Świętej Anny
2276/91 z 8.07.1991
Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Świętej Anny – muzeum położone we wsi Góra Świętej Anny. Stanowi oddział Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.
Idea stworzenia muzeum zrodziła się w 1961 roku, podczas obchodów czterdziestej rocznicy III powstania śląskiego. Placówkę otwarto cztery lata później. Jej pierwszą siedzibą był budynek szkoły w Leśnicy, w którym podczas III powstania stacjonowało dowództwo Katowickiego Pułku Powstańczego im. Józefa Piłsudskiego. W 1980 roku placówkę przeniesiono do aktualnej siedziby: budynku „Domu Polskiego” na terenie Góry Świętej Anny, który w latach przedwojennych pozostawał w gestii Związku Polaków w Niemczech.
Aktualnie w muzeum można oglądać – poza ekspozycjami dotyczącymi historii powstań śląskich oraz przejmowania terenów Górnego Śląska przez Polaków – wystawy obrazujące historię zespołu klasztornego franciszkanów, dzieje polskiego ruchu narodowego w latach 1848-1918, działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” a także historię Związku Polaków w Niemczech i Związku Harcerstwa Polskiego na terenie Niemiec.
W 2006 roku muzeum wzbogaciło się o „Panoramę Powstań Śląskich” – multimedialny spektakl historyczny. W tymże roku przeniesiono tu również Dział Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego.
Muzeum jest obiektem całorocznym, czynnym z wyjątkiem poniedziałków. Wstęp jest płatny.
Źródło: wikipedia.pl
Projekt utworzenia Muzeum Czynu Powstańczego zrodził się podczas obchodów czterdziestej rocznicy III Powstania Śląskiego w 1961 roku. Lokalizacja placówki nie była przypadkowa – to właśnie Góra św. Anny, wznosząca się dumnie nad Masywem Chełmskim, była rejonem najkrwawszych zmagań zbrojnych III powstania śląskiego w 1921 roku i stała się symbolem walki ludu śląskiego o powrót Śląska do odrodzonej po latach zaborów Polski.
Muzeum Czynu Powstańczego zorganizowane zostało przez Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu jako jego wyspecjalizowany oddział, z fundacji społeczeństwa Opolszczyzny. Uroczyste otwarcie placówki miało miejsce w dniu 19 lipca 1964 r.
Pierwotnie mieściła się ona w XIX-wiecznym budynku szkoły w Leśnicy, który w trakcie III Powstania Śląskiego był przez pewien czas miejscem postoju dowództwa Katowickiego Pułku Powstańczego im. Józefa Piłsudskiego.
W 1980 r. Muzeum zostało przeniesione do nowej, obecnej siedziby, którą stał się – po przeprowadzeniu remontu generalnego i rozbudowy – „Dom Polski” (zwany również „Domem Pod Chełmskim Wierchem”) położony w lesie na stoku pomiędzy Leśnicą a Górą św. Anny. Budynek ten, powstały w XIX wieku i pełniący pierwotnie funkcję karczmy został wraz z przyległym gruntem zakupiony w 1936 r. przez Bank Słowiański w Berlinie i oddany do dyspozycji I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W latach 1937 – 1939, tj. do czasu, gdy Niemcy przerwali działalność Związku, w „Domu Polskim” odbywały się zjazdy organizacji polskich, obozy harcerskie i kolonie zuchowe Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech oraz inne imprezy polskie. Na przyległym terenie urządzono poletka doświadczalne, na których zdobywali wiadomości fachowe młodzi rolnicy należący do ZPwN. Budynek był zradiofonizowany, a ustawione w oknach głośniki witały przechodniów dźwiękiem polskiej mowy, chociaż były to lata nasilającego się hitlerowskiego terroru. Tutaj zebrani na sejmiku w październiku 1936 roku członkowie Związku Polaków w Niemczech manifestowali swoją polskość zdecydowanym: „Byliśmy – Jesteśmy – Będziemy”. W czasie II wojny światowej Niemcy w okolicznych lasach założyli obóz pracy dla Żydów, a w budynku „Domu Polskiego” umieścili jego komendanturę. Usytuowanie Muzeum Czynu Powstańczego w budynku „Domu Polskiego” splotło zatem ze sobą tradycję powstań i plebiscytu, polskiego ruchu narodowego w Niemczech oraz tragedię hitlerowskiego terroru.
Muzeum ma charakter monograficzny. Jego zbiory, liczące prawie 2,5 tys. eksponatów, dotyczą generalnie powstań śląskich oraz plebiscytu na Górnym Śląsku. Gromadzi pamiątki po uczestnikach powstań, dokumentuje drogę życiową jaką przeszli byli ich uczestnicy. Do wartościowych zbiorów należy zaliczyć sztandary bojowe i kombatanckie oraz pisemne rozkazy wydawane w czasie III Powstania Śląskiego. Ekspozycja stała, rozmieszczona w salach na parterze budynku przedstawia następujące zagadnienia:
- historia klasztoru i kalwarii na Górze Św. Anny,
- polski ruch narodowy na Śląsku w l. 1848-1918,
- działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Śląsku,
- I Powstanie Śląskie,
- II Powstanie Śląskie i Plebiscyt,
- III Powstanie Śląskie,
- przejęcie polskiej części Górnego Śląska w 1922 roku,
- działalność Związku Polaków w Niemczech i Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech.
W 2006 roku ekspozycja wzbogaciła się o unikalną, na wskroś nowoczesną „Panoramę Powstań Śląskich” ożywianą piętnastominutowym spektaklem typu „światło i dźwięk”. Do rotundy, w której znajduje się Panorama wiedzie zaaranżowana w formie dioramy ścieżka historyczno – przyrodnicza prezentująca najcenniejsze zabytki architektury oraz bogactwo przyrody okolic Góry Św. Anny.
W salach znajdujących się na piętrze organizowane są liczne wystawy czasowe, jest również sala audiowizualna, w której są organizowane są lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży szkolnej, sesje naukowe, wykłady, odczyty itp.
W 2006 roku do Muzeum Czynu Powstańczego przeniesiono również Dział Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego. Od tego czasu organizowane są tu czasowe wystawy przyrodnicze, a także prowadzona jest popularyzacja i edukacja w postaci wykładów, lekcji muzealnych, konkursów i zajęć terenowych o tematyce przyrodniczej.
Na przylegającym do Muzeum terenie możliwe jest zorganizowanie ogniska, biwaków, zajęć terenowych zarówno o tematyce historycznej, jak i przyrodniczej.
Źródło: muzeum.opole.pl
