Kościół pw. św. Wacława w Irządzach
646/72 z 14.01.1972; 202/78 z 31.01.1978
Kościół pw. św. Wacława jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu lelowskiego należącego do diecezji kieleckiej.
Świątynia została zbudowana jako obiekt jednonawowy na rzucie prostokąta w stylu gotyckim. Jednak przebudowy prowadzone w XVII i XVIII w. sprawiły, iż obecnie obiekt jest w zasadzie bezstylowy. Najstarszym elementem kościoła jest prezbiterium zachowujące gotycki charakter. Dobudowane dwie boczne kaplicy ustawiły budowlę na planie krzyża. Niespotykaną sylwetkę świątyni nadaje kwadratowa wieżyca zakończona barokową wieżyczką oraz zasłaniające kościół pomnikowe białe topole. Wewnątrz na szczególną uwagę zasługuje barokowo-klasycystyczny ołtarz główny z ok. 1770–1780 r. W jego centrum znajduje się późnobarokowy, datowany na początek XVIII w. obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w sukience trybowanej. Na zasłonie obrazu przedstawiony jest patron kościoła – św. Wacław. Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźby aniołów, rzeźba św. Rozalii i św. Barbary oraz rzeźby św. Biskupów. Ciekawa jest ponadto barokowa ambona w kształcie łodzi płynącej po falach oraz polichromia o motywach geometrycznych wykonana w technice temperowej.
Na tyłach kościoła znajduje się zabytkowy cmentarz, na którym znajdują się m.in. mogiły rodziny Szlichcińskich z pobliskiego Wygiełzowa.
Kościół w Irządzach, jako jeden z najstarszych w województwie śląskim, jest niewątpliwie obiektem wartym szczególnej uwagi.
Irządze są jedną z najstarszych miejscowości powiatu zawierciańskiego. Jako parafia wzmiankowane są po raz pierwszy już w 1220 r. Biskup Iwo Odrowąż potwierdził wówczas posiadanie dziesięcin z tej miejscowości klasztorowi w Mstowie. Irządze były własnością rycerską, później szlacheckiego rodu Lis.
Pod koniec XIV w., w 1390 r., istniejący od 1329 r. kościół przebudował Stefan Świętopełek z Zawady herbu Lis. Obiekt ten, niestety w zmienionym stanie, przetrwał do czasów współczesnych. W latach 1470–1480 świątynia została opisana przez Jana Długosza jako budowla murowana, jednonawowa z prezbiterium, do którego przylegała zakrystia.
Pierwszych poważnych zniszczeń świątynia doznała podczas potopu szwedzkiego, kiedy to wraz z zbudowaniami kościół został spalony. W czasie odbudowy przeprowadzonej w 1657 r. zmieniona został jego architektura. Obniżono wówczas mury i wieże, a sklepienie nawy zastąpiono drewnianym stropem. Być może z tego okresu pochodzi zakrystia od strony południowej, która zastąpiła dawną zakrystię od strony północnej.
Kolejną przebudowę kościoła zainicjował 1894 r. ks. Kajetan Szymkiewicz. Rezultatem podjętych przez niego działań było wybudowanie dwóch kaplic od strony południowej i północnej oraz kruchty od strony zachodniej. W wyniku tej przebudowy kościół utracił cechy stylu gotyckiego.
W 1896 r. odbyła się uroczysta konsekracja świątyni, której dokonał ks. biskup Tomasz Teofil Kuliński.
W 1973 r. polichromia została odnowiona przez Tadeusza Gorgonia, który dokonał niewielkich zmian kolorystycznych. Wnętrze kościoła zachowane jest w dobrym stanie do obecnego czasu. W 1972 r. decyzją Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego kościół został wpisany do rejestru zabytków i od tamtej pory jest prawnie chroniony.
Źródło: peuk.fiiz.pl
