Kościół pw. śś. Wojciecha i Katarzyny w Jaworznie
Kościół pw. śś. Wojciecha i Katarzyny jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu jaworznickiego – św. Wojciecha Biskupa Męczennika, należącego do diecezji sosnowieckiej. Od 1997 r. posiada godność Kolegiaty św. Wojciecha.
Jaworznicka świątynia jest, pod względem architektonicznym, obiektem niezwykle ciekawym. Kościół, który możemy dzisiaj podziwiać, powstał bowiem w I poł. XVI w., ale jego liczne przebudowy doprowadziły do zupełnego zatarcia się pierwotnego stylu. Co więcej, świątynia wygląda tak, jakby została wzniesiona kilka lat temu. Wiele w takim myśleniu jest prawdy, albowiem przebudowy kościoła polegały bardzo często nie tylko na wyburzaniu i dobudowywaniu nowych elementów, ale także na zmianach funkcji poszczególnych części.
Najcenniejszym zabytkiem wnętrza kościoła jest barokowy ołtarz główny wykonany z czarnego marmuru, sprowadzony do niego w 1833 r. podczas drugiej poważnej przebudowy świątyni, która nadała jej charakter neoklasycystyczny. Datowany jest on na XVII w. i pochodzi z kościoła pw. św. Michała w Krakowie, który władze austriackie zamieniły na koszary. Obecnie w jego centralnej części znajduje się datowana na II poł. XVIII w. kopia obrazu św. Józefa. Na szczególną uwagę zasługuje także zajmujący powierzchnię prawie 180 m² witraż, który jest największym witrażem w Europie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwsze wzmianki o jaworznickich osadach pochodzą z lat 1229, 1238, 1242 i 1243 r. Kościół parafialny w Jaworznie został ustanowiony w 1335 r., jednocześnie z utworzeniem dekanatu nowogórskiego w ramach diecezji krakowskiej. O pierwszej świątyni parafialnej niewiele wiadomo, poza tym, iż posiadała wieżę, dla której w 1482 r. został odlany dzwon. Obecny kościół został wzniesiony w 1532 r. jako murowana, orientowana świątynia. Początkowo był on skromnie wyposażony, z czasem jednak jego wnętrze stawało się coraz bogatsze, a to za sprawą tworzonych w XVII w. barokowych ołtarzy. Wokół kościoła znajdował się cmentarz otoczony murem. Przy wejściu od strony dzwonnicy stała drewniana kropielnica z miedzianym kociołkiem na święconą wodę. W latach 1690–1700 do świątyni dobudowana została kaplica Matki Bożej Szkaplerznej. W I poł. XIX w. kościół został znacznie przebudowany (1833 r.), wg projektu architektonicznego krakowskiego budowniczego – Augusta Plasqude. Wówczas świątyni zyskała nowy styl – neoklasycystyczny. Od północy w miejsce dawnej kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej urządzono prezbiterium pierwotnie zamknięte półkolistą absydą. Od strony zachodniej zburzono wieżę starego kościoła, a na jej miejsce dobudowano kaplicę, proporcjonalnie do znajdującego się naprzeciw dawnego prezbiterium, z którego urządzono kaplicę św. Barbary. Frontowa elewacja kościoła zakończona była dwukondygnacyjną wieżą. Do kościoła sprowadzono również wówczas nowy ołtarz, który stanowi jego ozdobę do dnia dzisiejszego.
Kolejna przebudowa rozpoczęła się niewiele ponad sto lat później, w 1938 r. Jej autorem był architekt Zygmunt Gawlik. Niestety wybuch II wojny światowej przerwał podjęte już prace, które wznowiono w 1963 r. dzięki staraniom ks. proboszcza Stanisława Bajera. Dzieło rozbudowy istniejącego obecnie kościoła, tym razem wg projektu Wiktora Zina, kontynuował ks. proboszcz Stefan Kowalczyk, a ukończył ks. proboszcz Julian Bajer.
W ten oto sposób, jaworznicka kolegiata, stylowo nowoczesna, powstała na gruncie XVI-wiecznej świątyni.
Źródło: peuk.fiiz.pl
