Zespół cmentarny przy ul. Francuskiej w Katowicach

Zespół cmentarny składający się zarówno z części rzymskokatolickiej, jak i ewangelickiej, jest najważniejszą i największą nekropolią w Katowicach oraz jedną z bardziej wartościowych w całym województwie śląskim.

Pierwsza jego część – rzymskokatolicka – została założona w związku z budową kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (kościoła mariackiego) i utworzenia parafii w centrum Katowic. Podobnie jak w wielu innych miastach i śląskich osadach, miało to związek z szybką industrializacją Górnego Śląska i wzrostem ludności w tym regionie. W 1858 r. katowiccy katolicy rozpoczęli rozmowy w sprawie przeniesienia do Katowic (które jeszcze były wsią) drewnianego kościółka z Biskupic. W międzyczasie postawiono tymczasową świątynię z muru pruskiego, która została później rozebrana. O budowie większego kościoła zadecydował ówczesny biskup wrocławski, ks. Heinrich Foerster. Budowa świątyni trwała od 1862 r. do 1870 r. Konsekracji kościoła dokonał biskup Adrian Włodarski, sufragan wrocławski. Parafia została erygowana 14 czerwca 1873 r., a jej pierwszym proboszczem został ks. prałat Wiktor Schmidt, budowniczy świątyni mariackiej.

Sam cmentarz został założony w II poł. XIX w. Jego teren ogrodzono, a od strony dzisiejszej ulicy Francuskiej wzniesiono neogotycki budynek kostnicy i mieszkania grabarza. W dwudziestoleciu międzywojennym nekropolia stała się najbardziej reprezentacyjnym cmentarzem Katowic. Za pochówek wokół kaplicy w 1936 r. trzeba było zapłacić 1000 zł.

Katowicka nekropolia to miejsce spoczynku wielu znanych i zasłużonych dla Katowic i całego Górnego Śląska osób. Spoczywają tutaj m.in.:

• Wojciech Korfanty, polski przywódca niepodległościowy Górnego Śląska;
• Józef Rymer, jeden z przywódców III powstania śląskiego, poseł na Sejm Ustawodawczy RP, pierwszy wojewoda śląski;
• Adam Didur, założyciel Opery Śląskiej;
• Jerzy Ziętek, polski działacz państwowy, generał;
• Paweł Steller, polski artysta, plastyk;
• Michał Banasik, kompozytor, pianista, organista-wirtuoz;
• Jan Baranowicz, poeta, prozaik;
• Aleksander Baumgardten, polski poeta i prozaik;
• Tadeusz Dobrowolski, wybitny chemik;
• Karol Gandor, profesor prawa;
• Stanisław Glueksman, wybitny chemik;
• Tadeusz Kalinowski, aktor;
• Janusz Kidawa, reżyser;
• Marian Langer, profesor chemii;
• Mieczysława Mitera-Dobrowolska, językoznawca;
• Jan Mitręga, górnik, minister górnictwa i energetyki, wicepremier;
• Kazimierz Popiołek, rektor Uniwersytetu Śląskiego;
• ks. Michał Rękas, założyciel Apostolstwa Chorych;
• Kazimierz Skiba, ostatni polski sołtys wsi Katowice;
• Jan Smoleń, polski pedagog, śląski kurator oświaty;
• Mieczysław Sośniak, profesor prawa;
• Wilhelm Szewczyk, prozaik i tłumacz;
• Jan Wysocki, polski rzeźbiarz, medalier;
• Andrzej Żabiński, pierwszy sekretarz KW PZPR w Katowicach w latach 1980−1981.

Cmentarz znajduje się w zarządzie parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Obok rzymskokatolickiej części nekropolii, usytuowana jest część ewangelicka, która stanowi pozostałość po cmentarzu protestanckim istniejącym niegdyś przy ulicy Damrota. Założono go w 1884 r. Tutaj również pochowano wiele znakomitości świata polityki, kultury, sztuki i religii, związanych z Katowicami i Górnym Śląskiem. Niestety, po II wojnie światowej, cmentarz ten został praktycznie zrównany z ziemią, uznano go bowiem za przejaw związku Górnego Śląska z Niemcami. Do dzisiaj zachował się jedynie jego maleńki fragment. W miejscu, gdzie znajdowała się nekropolia założono zieleniec, a na jego skraju wzniesiono nowoczesną Bibliotekę Śląską. W 2002 r., staraniem parafii ewangelicko-augsburskiej, pośród starych drzew nie istniejącego cmentarza, zbudowano upamiętniający go obelisk.

Źródło: peuk.fiiz.pl