Zespół cmentarny w Katowicach-Bogucicach

Opis

Na zabytkowy zespół cmentarny w Bogucicach składają się właściwie trzy nekropolie: cmentarz parafialny, cmentarz bonifraterski oraz cmentarz przy kościele pw. św. Szczepana (Sanktuarium Matki Bożej Bogucickiej). Wszystkie one mają bezpośredni związek z parafią bogucicką, która należy do najstarszych na Górnym Śląsku, a niewątpliwie jest najstarszą na terenie dzisiejszych Katowic.

Pierwsza wzmianka o nekropolii pojawiła się już w 1598 r. w protokole wizytacji parafii bogucickiej, sporządzonym przez ks. Kazimierskiego. Nekropolia została usytuowana na górce w Bogucicach wokół drewnianego kościółka. Fakt ten nie dziwi, bowiem początek parafii w Bogucicach przypada na lata 1374−1396, a pierwsza drewniana świątynia pw. św. Szczepana i św. Doroty istniała już w 1403 r. i przetrwała do 1773 r. Na cmentarzu jednak do dzisiejszych czasów zachowały się nagrobki z XIX w., z których najstarszy, należący do Bartłomieja Kulerskiego, datowany jest na 1825 r.

Na cmentarzu stoi kaplica wybudowana w stylu neoromańskim w 1910 r. wg projektu Masweta Fromma, tego samego, który projektował kościół w Panewnikach; bonifraterska, klasyczna, wybudowana przed 1893 r. oraz kaplica Ogrójca – neogotycka, budowana w latach 1894–1895, z fundacji J. Stanisławskiego i według projektu E. Kail. Na jego głównej alejce stoi cmentarna kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa, która kiedyś stanowiła kościółek pielgrzymkowy „na górce” pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Stoi w miejscu wcześniejszych drewnianych kościółków, gdzie w 1598 r. znajdował się słynący łaskami obraz Matki Boskiej Boguckiej. W krypcie kościółka, który teraz pełni rolę kaplicy cmentarnej i wokół niego, chowano okoliczną szlachtę, m.in. pochowano tam Eleonorę Pelkową (+1741), dziedziczkę Dąbrówki Małej, Gasparusa Przetyńskiego (+1861) z Bytomia i Józefa de Garniera (+1767) z Kuźni Boguckiej.

Na terenie nekropolii na szczególną uwagę zasługują także mogiły powstańcze: mogiła zbiorowa wojenna Alojzego i Walentego Stawowych poległych w I powstaniu śląskim, mogiła Franciszka Domogały poległego w III powstaniu śląskim oraz mogiła zbiorowa wojenna Franciszka Kusia i Rudolfa Lanusznego poległych w III powstaniu śląskim.

Cmentarz funkcjonuje jako regularny po likwidacji cmentarza przykościelnego w 1894 r., spowodowanej budową nowej świątyni. Wspomniany bowiem wcześniej drewniany kościół przetrwał do 1891 r., kiedy to zdecydowano o jego rozbiórce. Jednocześnie, w odpust Matki Boskiej Szkaplerznej 17 lipca 1892 r. miało miejsce poświęcenie kamienia węgielnego pod nowy kościół. Obecna świątynia powstała pod koniec XIX w. z inicjatywy ks. Ludwika Skowronka. Jej konsekracja, której dokonał biskup wrocławski ks. kardynał Georg Kopp, miała miejsce 25 października 1894 r.

Cmentarz bonifraterski założono w 1874 r. bezpośrednio przy cmentarzu parafialnym. Początkowo był on przeznaczony jedynie dla zakonników. W XX w. zaczęto jednak chować tam również mieszkańców dzielnicy i okolic. Teren dzisiejszego cmentarza bonifraterskiego był jeszcze w latach 50. zajmowany przez pole uprawne należące do zakonników. Później stopniowo zaczęto powiększać nekropolię. Na cmentarzu znajduje się zbiorowy grób wojenny, w którym pochowano sześciu nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 r.

Cmentarz przy kościele pw. św. Szczepana to już właściwie pozostałość nekropolii znajdującego się przy dawnym drewnianym kościółku. Usytuowany jest on w narożniku placu kościelnego między ulicami ks. Leopolda Markiefki i Leopolda. Znajduje się na nim kilka mogił z poł. XIX w. Obecnie trudno odczytać zatarte napisy na starych płytach. Teren tego małego cmentarza jest zadbany i odpowiednio wkomponowany w architekturę placu kościelnego.

Źródło: peuk.fiiz.pl