Zespół starego dworca kolejowego w Katowicach
A-1218/75 z 18.12.1985
Dworzec kolejowy w XIX w. stanowił symbol rozwoju miasta. Nie inaczej było z katowicką stacją. Jej pierwsze zabudowania, przypominające górską chatę, powstały już w 1846 r., czyli wiele lat przed tym, jak Katowice uzyskały prawa miejskie. Swój obecny monumentalny charakter uzyskały jednak dopiero na początku XX w. Pasażerom służyły do 1972 r., kiedy do użytku oddano nowy dworzec.
Budynki dworcowe zostały wzniesione w stylu modernistycznym. Ich unikatowy charakter polega na połączeniu w jednej bryle zarówno hal dworcowych, jak gmachów towarzyszących, pełniących rolę budynków biurowych, mieszkalnych, restauracji i poczekalni.
Przez dziesięciolecia budynek dworca kolejowego w Katowicach był jednym z najważniejszych gmachów w całym mieście. O jego znaczeniu świadczyć może fakt, iż w dwudziestoleciu międzywojennym ulokowano w nim na jakiś czas Sąd Okręgowy.
Obecnie, nieużytkowane od lat 70. XX w. budynki znajdują się w rękach prywatnych. Zabytkowy dworzec ma dzisiaj dwóch właścicieli. Mniejsza część, bliżej skrzyżowania z ulicą św. Jana, należy do Holdingu „Liwa” braci Likusów, którzy są także właścicielami katowickiego hotelu „Monopol”. Likusowie słyną z inwestycji w zabytki, ale do tej pory nie odnowili dworca, który kiedyś był jedną z perełek miasta. Teraz jednak planują jego renowację i zaadaptowanie na nowe katowickie kasyno, które miałaby prowadzić spółka „Casinos Poland”. Drugim właścicielem zabudowań dworcowych jest spółka należąca do Marka Koźmińskiego, która jeszcze niedawno planowała dokonać rozbiórki zabytkowego obiektu (co jest niemożliwe z uwagi na jego prawną ochronę jako zabytku nieruchomego klasy „A”).
Źródło: peuk.fiiz.pl
Historia katowickiego dworca rozpoczęła na długo przed tym, jak został on wybudowany. A jego powstanie było w dużej mierze dziełem przypadku, a nie działaniem zaplanowanym. Wszystko to wynikało z faktu, iż w I poł. XIX w., kiedy rozpoczynał się rozwój przemysłu i kolejnictwa, Śląsk podzielony był między trzy zaborcze mocarstwa, z których każde na własną rękę prowadziło kolejowe inwestycje. W rezultacie trasa linii kolejowej ominęła ówczesną stolicę tej części Śląska, czyli Bytom, a przecięła Katowice, które wówczas były jeszcze wsią. Pierwsze pociągi pojechały nową linią kolejową budowaną przez Koleje Górnośląskie, a przechodzącą przez Katowice, w 1846 r. Wówczas także powstał pierwszy budynek dworca, przypominający swoim wyglądem bardziej chatę góralską niż obiekt techniki.
Rozwój przemysłu wraz z rozwojem transportu kolejowego zrewolucjonizowały Katowice. Wkrótce powstała tutaj huta Baildona i kilka kopalń węgla kamiennego, w wieś w 1865 r. otrzymała prawa miejskie.
Katowicki dworzec przeszedł wszystkie fazy rozwoju. Od małej stacyjki z torami mieszanymi po niezależny dworzec pasażerski. Pierwotnie stacja była mała, więc i zajmowany przez nią obszar był mały. Jednak bardzo szybki rozwój przemysłu i miasta sprawiał, że należało dokonywać szybkiej rozbudowy. Niestety zabudowa miejska uniemożliwiła poszerzenie stacji. Dlatego podjęto decyzję o rozdzieleniu dworca na towarowy i pasażerski. Dworzec pasażerski pozostał na pierwotnym miejscu, podczas gdy towarowy powędrował na zachód, w miejsce obecnej stacji Katowice.
Na początku XX w. podjęto decyzję o budowie nowego dworca w mieście. Jego zabudowania bardzo ucierpiały w czasie II wojny światowej, zostały jednak odbudowane. Po wojnie stosunkowo szybko okazało się, iż dworzec jest zdecydowanie za mały do obsługi ruchu pasażerskiego i towarowego. Jego przebudowa w latach 60. XX w. nie zmieniła tego stanu rzeczy, w związku z czym w 1972 r. do użytku oddano nowy dworzec, który służy do dnia dzisiejszego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
