Stare Miasto w Koźlu

Układ urbanistyczny Koźla związany jest z lokacją miasta na prawie magdeburskim, która miała miejsce przed 1287 rokiem. Charakterystyczny wygląd rynku, na którego środku mieścił się ratusz, siedziba władz miasta, wraz ze starówką w kształcie szachownicy tworzyła typowa formę miasta średniowiecznego. Rynek zbudowany jest na planie prostokąta z odchodzącymi ośmioma ulicami po dwie na każdym rogu. Podobny układ spotykamy w wielu Górnośląskich miastach.

Rozwój miasta w średniowieczu związany był z jego położeniem na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych i handlowych z Gliwic, Bytomia i Raciborza do Opola, Nysy i Baborowa.

Na rynku w określone dni tygodnia odbywały się targi a kilka razy w roku miasto organizowało jarmarki, z których czerpało niemałe zyski. Bliskość takich miast handlowych jak Racibórz, Opole czy Gliwice nie wpływała pozytywnie na ilość handlujących. Koźle w tych czasach było ważnym ośrodkiem rzemiosła, wyrobu soli, wyszynku piwa oraz, jak wspomniano, handlu. Handlarzy solą z Koźla spotykano nawet na targach w Krakowie.

Domostwa do XVI wieku były drewniane i jednoizbowe. Mieszkali tam zarówno ludzie jak i zwierzęta. Liczba domostw wynosiła wtedy 170, wszystkie mieściły się w granicach murów miejskich. Dopiero po objęciu rządów w Koźlu przez księcia von Oppersdorfa nastąpił rozwój kamienic, które budowano z dachami bez strzechy, kilkupokojowe i dwukondygnacyjne. Kamienice wokół rynku były wielokrotnie przebudowywane z powodu częstych pożarów jakie nawiedzały miasto oraz z powodu działań wojennych. Miasto bowiem już w 1107 wspominane jest jako gród obronny, który potem stał się stolicą kasztelanii. Wielkie zniszczenia podczas wojny trzydziestoletniej oraz wojen śląskich w XVIII wieku spowodowały konieczność przebudowy prawie wszystkich budynków w mieście.

Na środku rynku znajdował się Ratusz, który funkcjonował już od pierwszej połowy XVII wieku. W wieku XVIII był to murowany budynek, dwupiętrowy ze spiczastym dachem. W ratuszu mieściło się 6 izb służących jako kancelarie władz miejskich i sala posiedzeń rady miejskiej. Ratusz wraz z zegarem uległ w 1861 roku, wskutek uderzenia piorunem, dużemu zniszczeniu, siedem lat później pod nadzorem architekta z Głogówka Ziklera, został gruntownie odbudowany. Po II wojnie światowej wskutek zniszczeń wojennych Ratusz został rozebrany, powodem tej decyzji był zbyt wysoki koszt odbudowy budowli przewyższający możliwości miasta.

Dzisiejsze kamienice wokół rynku zostały wybudowane na przełomie XVIII i XIX wieku, wielokrotnie przebudowywane w wyniku działań wojennych (wojen śląskich, oblężenia przez Wielką Armię Napoleona, a także w wyniku II wojny światowej), bez zachowanych wyraźnych cech stylowych.

Najsłynniejszą kamienicą na rynku był przed II wojna światową budynek na rogu dzisiejszej ulicy Pamięci Sybiraków. Mieścił się w nim od roku 1826 hotel „Zum Kronprinzen” („ Do następcy tronu”). Był to hotel wysokiej klasy, który posiadał dużą salę balową. Z jego usług korzystało wiele osobistości przybywających do miasta. Pod hotelem zatrzymywały się bryczki, a od połowy XIX samochody. Od 1907 roku uruchomiona została linia autobusowa spod hotelu na dworzec kolejowy w Kędzierzynie.

W latach trzydziestych XX wieku na rynku czynne było kino „Kapitol” oraz gospoda „Smolka”, funkcjonował również tutaj dom towarowy Ebel & Co.

W 1903 roku założono Polski Bank Ludowy, który kusił swoich członków dogodnymi warunkami, ale przede wszystkim był przejawem polskości ziemi kozielskiej. W Banku tym pracowali min. Julian Planetorz, Adolf Śliwka, Konrad Cichoń. Bank mieścił się początkowo na rynku a po I wojnie światowej przeniesiony został na róg ulic Targowej i Poniatowskiego. Funkcjonował do 1939 roku, a jego następcą po wojnie został Bank Spółdzielczy mający swą siedzibę na rynku.

Po II wojnie światowej hotel został zlikwidowany, a budynek zajęty przez mieszczącą się do dzisiaj spółdzielnię. Restauracja jednak funkcjonuje do dzisiaj. Kino zostało przeniesione na ulicę Pamięci Sybiraków, niestety w wyniku przekształceń wolnorynkowych przestało funkcjonować. Kamienica, w której mieścił się dom towarowy po dziś dzień pełni tą samą, handlową funkcję. Znamiennym jest zachowanie tradycji istnienia zegara na rynku - w słoneczną pogodę podaje on aktualny czas, który rozmawia z siedzącą na cokole fontanny dziewczyną.

Źródło: citywalk.info