Pałac Arndtów w Małujowicach

Małujowice to osada o średniowiecznej metryce. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1288 r. W tym czasie oraz nieco późniejszym okresie miejscowość znana jest pod nazwą "MALOWICE", "MALEWCICE", "MALO WICE", "MALEJOWICE", "MALEWICZ". W 1358 r. wieś nazywa się "MOLWICZ" Od 1736 r. po koniec II wojny światowej miejscowość występuje pod nazwą "MOLLWITZ". W 1946 r. nazywa się "MALEWICE", a następnie "MAŁUJOWICE”. Małujowice w końcu XIII wieku należą do Księstwa Wrocławskiego. Księstwo to ok. 1311 r. zostaje podzielone na trzy niezależne księstwa wrocławskie, legnickie i brzeskie. Ostatnie ze stolicą w Brzegu /Małujowice odległe od Brzegu o 5 km/ przypadło księciu Bolesławowi III. Księstwo brzeskie wielokrotnie zmieniało swój obszar, w pewnym okresie czasu sięgając aż po Strzelin na południu oraz Kluczbork z Byczyną na wschodzie. Przez długi okres było lennem królów czeskich, od 1526 r. jako przynależne do Czech stało się częścią Austrii. Od 1534 r. luteranizm stał się na terenie Śląska wyznaniem obowiązującym.

10 kwietnia 1741 roku na polach między Skarbimierzem, Małujowicami i doliną Pępickiego Potoku rozegrała się pierwsza i największa bitwa I wojny śląskiej. Toczyła się między Austriakami dowodzonymi przez Wilhelma von Neiperg, a wojskami pruskimi Fryderyka II. Walczyło tu 22.000 żołnierzy pruskich, przeciwko 13.000 żołnierzy austriackich. W bitwie po obu stronach zginęło ponad 10.000 żołnierzy, zadecydowała ona o losach całej wojny. Zwycięstwo pruskie spowodowało przyłączenie Śląska na 204 lata do Prus. Do historii bitwa przeszła pod nazwą "Bitwy pod Małujowicami". Do 1810 roku Małujowice były własnością fundacji św. Wincentego we Wrocławiu. W związku z czym wieś miała obowiązek dostarczania czynszu zbożowego /od zasiewów/ do Urzędu Skarbowego we Wrocławiu. Prócz gospodarstw chłopskich istniało we wsi jedno gospodarstwo dziedziczne /resztówka/, którego właścicielem od 1823 r. był Carl Benjamin Assig. Rodzina ta była w posiadaniu majątku do końca XIX wieku. Ostatnim właścicielem z tej rodziny w 1891 r. był Hermann Assig. W tymże roku powierzchnia gospodarstwa wynosiła 155,5 ha. Na przełomie XIX i XX wieku właścicielem niewielkiego majątku był Wolgagg Meutz. Do pomocy miał asystenta i gorzelanego. Z powierzchni ogólnej 157,6 ha, łąki zajmowały 7,57 ha, a nieużytki 1,4 ha. W majątku pracowała gorzelnia, hodowane było bydło rasy holenderskiej i oldenburskiej oraz owce rasy mięsnej. W 1912 roku właścicielem niewielkiego majątku w Małujowicach była wdowa po kapitanie pani Rosa Arndt. Rządcą był niejaki Goletz. Powierzchnia majątku wynosiła 205 ha, w tym pól uprawnych było 190,3 ha, łąk -12 ha oraz nieużytków - 2,7 ha. Nadal pracowała gorzelnia, hodowane było bydło rasy holendersko-wschodnio-fryzyjskiej i owce rasy mięsnej. Od lat 20. XX w. do końca 1945 roku Małujowice były w rękach nadporucznika Hermanna Arndta. Gorzelanym w latach 20. XX w. był Lehnberg. Powierzchnia gospodarstwa była taka sama jak w 1912 r.. W majątku pracowała gorzelnia, a także hydrofornia, uruchamiana przez wiatrak. W wystarczającym zakresie zaopatrywała gospodarstwo w wodę. Prawdopodobnie już przed II wojną światową działała również kotłownia, ogrzewająca pałac oraz istniała kanalizacja. Nadal hodowano bydło rasy czarnej, wschodniofryzyjskiej i owce merynosy rasy mięsnej.

Po 1945 roku Małujowice stały się własnością skarbu państwa polskiego . W gospodarstwie istniała Stacja Nasienno-Szkółkarska, która łącznie z Łukowicami podlegała pod Centralę Nasienną we Wrocławiu. Od lat 70. XX wieku istniał kombinat w Łukowicach. W gospodarstwie hodowano również bydło i świnie. W 1991 r. gospodarstwo w Małujowicach przejęła AWRSP w Opolu. Od czterech lat pozostaje w dzierżawie Spółki z o.o. "IR-POL" /irlandzko-polskiej/ - Przedsiębiorstwo Agrotechniczne z siedzibą w Żłobiźnie. Przedsiębiorstwo owo zmieniło nazwę na: Prywatne Gospodarstwo Rolno-Szkółkarskie Elżbieta Galant - Kevin Hanrahan. Z zabudowy folwarcznej na uwagę zasługuje obiekt po hydroforni połączonej ze stajnią, pochodzący z pocz. XX wieku oraz obiekt spichlerza z pocz. XIX wieku, który funkcjonalnie połączony był z chlewnią, prawdopodobnie niegdyś owczarnią. Pałac prawdopodobnie z XVIII wieku - zachowana niewielka część krzyżowych stropów, rozbudowany z początkiem XX wieku. W korpusie głównym na planie prostokąta. Nie istnieje gorzelnia spalona w 1945 roku oraz chlewnia rozebrana w ostatnim czasie. Obiekt obory i stajni zapewne z poł. XIX w., część może wcześniejsza, obiekt nieużytkowany.

Naprzeciwko wjazdu na teren założenia, po południowej stronie drogi wiejskiej usytuowany najokazalszy /po Brzegu/ kościół ziemi brzeskiej. Gotycki kościół pierwotnie pw. Wszystkich Świętych, ob. Jakuba Apostoła Wzmiankowany w 1288 r., od 1309 - 1534 /od tego roku stał się kościołem protestanckimi, pod patronatem dominikanek z Wrocławia. Obecny kościół z pocz. XIV wieku, gotycki portal z piaskowca z XV w. ze scenami z życia NMP. Wieża XVI-wieczna zakończona wysoką iglicą i sterczynami w narożnikach. Bogactwem świątyni są gotyckie polichromie, powyżej stropu, których twórcą jest prawdopodobnie uczeń mistrza Teoderyka, nadwornego malarza cesarza Karola IV. Polichromie nawy powstały przed 1483 r. i są również dziełem nieznanego malarza, przedstawiają Biblię dla niepiśmiennych, czyli średniowieczną "BIBLIĘ PAUPERUM". Kościół otoczony murem gotyckim z kamienia, oszkarpowanym. Przy kościele istniała kaplica grobowa Tschamerów, prawdopodobnie byłych właścicieli Małujowic, rozebrana po 1945 roku. W Małujowicach był jeden pastor. Parafia od 1823 roku połączona była z Grüningen - ob. Zielęcice. W latach 1842-43 zbudowana we wsi została nowa szkoła i pastorówka. Istniał także w owym czasie młyn wodny.

Źródło: zabytek.pl