Stare Miasto w Mrągowie
Stare Miasto – najstarszy, historyczny obszar Mrągowa, otoczony wodami jeziora Czos (od wschodu), Magistrackiego Małego (od południa) i nieistniejącego już jeziora Magistrackiego Dużego (od zachodu). Przestrzeń między jeziorami zamykały kanały, które pełniły funkcje fosy miejskiej. Fortyfikacje miejskie miały również wały ziemne i palisady. Centralnym punktem Starego Miasta jest plac Michała Kajki (dawny Duży Rynek).
Pierwotną zabudowę miejską ukształtowano w sposób regularny, w postaci prostokąta wydłużonego na linii północ-południe. Zabudowa ta nie wykraczała poza przestrzeń między trzema jeziorami i łączącymi je fosami, układ ulic był szachownicowy. Główna oś komunikacyjna oparta była na drodze prowadzącej z północy na południe, wzdłuż wschodniej pierzei rynku. Miasto miało trzy drogi wylotowe – dwie na linii północ-południe i trzecią na osi poprzecznej, która w miejskim układzie komunikacyjnym wychodziła z rynku wzdłuż jego pierzei północnej i znajdowała swój wylot na krańcu wschodnim, w kierunku na Szczytno. U wylotu każdej z trzech dróg kierunkowych znajdował się most na fosie miejskiej, pierwotnie poprzedzony bramą miejską.
Źródło: wikipedia.pl
Główny plac miejski Mrągowa powstał w XV w. podczas lokacji miasta, posiadał wymiary 8 x 8 prętów (34,5 x 34,5 metra). Wpływ na tak niewielkie rozmiary miała topografia miasta otoczonego jeziorami, wzdłuż jego wschodniej pierzei przebiegał główny szlak komunikacyjny przecinający miasto na linii północ-południe. Do 1513 na rynku odbywał się co roku 11 listopada jarmark św. Marcina, jednak w 1513 wielki mistrz Albrecht Hohenzollern zezwolił na zmianę terminu na 6 grudnia, w związku z tym nowym patronem został św. Mikołaj. Początkowo zabudowę tworzyły wąskie domy z podcieniami, podczas pożaru miasta wywołanego 21 lipca 1520 uległy całkowitemu zniszczeniu. Miasto przeżywało wówczas kryzys ekonomiczny i odbudowa przesuwała się w czasie. Przebywający ponownie w Mrągowie 17 września 1527 Albrecht Hohenzollern nadał przywilej cosobotnich "targów pod rozwiniętą chorągwią" co miało wpłynąć na przyspieszenie odbudowy. Kolejny wielki pożar wybuchł 24 czerwca 1698 i strawił zabudowę rynku wraz z ratuszem. Miasto odbudowano według nowego planu zakładającego szersze i prostsze ulice oraz budynki o jednakowej wysokości budowane według określonych zasad, jednak ze względów ekonomicznych zaniechano budowy nowego ratusza. W obrębie rynku w XVIII w. stacjonowały oddziały wojsk pruskich oraz w 1812 wojska napoleońskie. Po kolejnym wielkim pożarze w 1822 zdecydowano się przebudować miasto wytyczając szersze ulice, wybudować domy o trwalszej konstrukcji, a warsztaty mogące być przyczyną zaprószenia ognia postanowiono ulokować poza ścisłym centrum. Zdecydowano wtedy, aby nie odbudowywać południowej pierzei rynku we wcześniejszym miejscu tylko powiększyć jego obszar. Również w 1822 zapadła decyzja o budowie nowego ratusza, którego ulokowanie podzieliło plac na dwa niezależne tj. południowy Duży Rynek (obecny plac M. Kajki) i północny Mały Rynek.
Źródło: wikipedia.pl
