Kościół pw. św. Franciszka w Niegowonicach
788/67 z 17/06/1967
Kościół pw. św. Franciszka jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która położona jest na terenie dekanatu łazowskiego należącego do diecezji sosnowieckiej.
Kościół jest świątynią murowaną, otynkowaną i jednonawową, z transeptem. Przy zamkniętym trójbocznie prezbiterium, od wschodu, południa i północy znajdują się dwie zakrystie oraz składzik usytuowany przy nawie od strony zachodniej. W kościele jest też kruchta, po bokach której znajduje się wejście prowadzące do chóru muzycznego. Prezbiterium, nawa i transept sklepione są kolebkowo, w kruchcie występuje sklepienie krzyżowe, w składziku – kopulaste i nieregularne, a w zakrystiach są stropy. Okna w prezbiterium i nawie zamknięte są łukiem półkolistym, w transepcie zaś są okrągłe. W zwieńczeniu ścian widać wydatny, profilowany gzyms podwyższający się półkoliście na południowych i północnych ścianach transeptu.
Świątynia posiada trójosiową fasadę z wydatną, dwukondygnacjową attyką, przechodzącą na jej boczne ściany. Nad zachodnią częścią nawy widnieje kwadratowa wieża. Kościół posiada dach dwuspadowy, kryty blachą miedzianą.
Wewnątrz na szczególną uwagę zasługują:
wykonana w 1932 r. przez Antoniego Dawmonta polichromia;
późnobarokowa chrzcielnica z początku XIX w.;
portret fundatora kościoła – Franciszka Grabiańskiego – pochodzący z I poł. XIX w.;
datowany na I poł. XIX w. późnobarokowy krucyfiks;
monstrancja o formach rokokowych i klasycystycznych z początku XIX w.
Ponadto w kościele przechowywane są dwa zabytkowe kielichy. Pierwszy z nich – barokowy, ufundowany w 1689 r. przez Jana Motczyńskiego, rajcę olkuskiego, dla bractwa Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, drugi – o formach późnobarokowych, odnowiony w 1918 r.
Do kościoła przylegała dzwonnica z barokowym hełmem.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Niegowonice są bardzo starą osadą, jako że pierwsza o nich wzmianka pochodzi z 1300 r. Jest nią dokument sądowy, w którym wymieniany jest rycerz Ostrobroda z Negonyczy. Akt lokacyjny Niegowonic na prawie niemieckim z 1354 r. doprowadził do centralizacji wszystkich osad pod jedną nazwą Niegowonice w obrębie dzisiejszych sołectw Niegowonice i Niegowoniczki, w której znajdowały się zagrody szlacheckie wolnych kmieci, ubogie chaty zagrodników, ludzi służebnych i rzemieślników oraz młyn i karczma. W średniowieczu wieś była ośrodkiem hutniczym, ze względu na bliskość obszarów rudonośnych. W 1400 r. pojawiło się po raz pierwszy rozróżnienie Wielkie i Małe Niegowonice. W latach 70. XV w. prawie cały obszar ówczesnych Niegowonic stał się własnością Salomonowiczów i przynależał do dóbr ogrodzienieckich. Kiedy powstał powiat lelowski w jego skład weszły dobra ogrodzienieckie łącznie z tą częścią Niegowonic, która należała do dóbr ogrodzienieckich – są to dzisiejsze tereny sołectwa Niegowonice.
Od XVI w. z terenu dawnych Niegowonic powstały dwie miejscowości: Niegowonice, które należały do powiatu lelowskiego oraz Niegowoniczki, należące do powiatu krakowskiego.
W 1789 r. Niegowonice liczyły 80 zabudowań, w tym dwór, browar, karczmę i kaplicę wolnostojącą. Jego właścicielami byli Michał i Marianna Małachowscy. Od 1798 r. duszpasterstwo w Niegowonicach prowadzone było przy drewnianej kaplicy dworskiej. W 1802 r., w okresie zaboru pruskiego, powstała w Niegowonicach nowa parafia i kościół, który obecnie jest jednym z najstarszych tego typu obiektów w gminie. Jego fundatorem był Franciszek Grabiański. Świątynia niemal doszczętnie spłonęła w 1909 r., po czym została w pełni odbudowana.
Źródło: peuk.fiiz.pl
