Zespół klasztorny franciszkanów w Nysie
35/2004 z dnia 10.12.2004
Wzniesiony na pocz. XX wieku zwarty kompleks budynków klasztornych Franciszkanów stanowi charakterystyczny punkt w zabudowie miejskiej.
Zespół klasztorny wzniesiony został w północno-wschodniej części miasta, bezpośrednio nad Nysą Kłodzką, u zbiegu ulicy Franciszkańskiej i al. Wojska Polskiego. Od strony południowej i zachodniej otoczony jest murowanym z cegły ogrodzeniem o ceglanych słupkach i metalowych przęsłach z bramkami od strony południowej (na osi kościoła, na osi klasztoru i bramą do pozostałych budynków), zaś od strony północnej i wschodniej pełnym murem.
Kompleks klasztorny wzniesiony został na planie zbliżonym do prostokąta z dwoma czworobocznymi, wewnętrznymi dziedzińcami. Poszczególne budynki zespołu są murowane z cegły specjalnie wypalanej i kształtowanej na potrzeby tej inwestycji, z ceglanymi elewacjami, posadowione na wysokim cokole licowanym kamieniem. Zbudowane zostały w stylu neoromańskim z elementami neogotyckimi.
Dominującym budynkiem, położonym w poł.-zach. części założenia, jest trójnawowy w systemie bazylikowym kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej. Wzniesiony na planie prostokąta z transeptem i wydłużonym (typowym dla kościołów zakonnych) prezbiterium zamkniętym wielobocznie oraz dwoma czworobocznymi wieżami od południa, z bocznymi, półkolistymi absydami. Elewacja frontowa kościoła jest trójosiowa z kruchtami w każdej z osi. Dekorowana została kamiennym i ceglanym detalem architektonicznym.
Od strony wschodniej do kościoła przylega budynek klasztoru. Założony na planie wydłużonego prostokąta z dłuższym bokiem od strony południowej. Budynek jest trójkondygnacyjny z użytkowym poddaszem. Wejście umieszczone zostało we wschodniej, zryzalitowanej części budynku.
Od północy wzniesiony został dwuskrzydłowy z trójosiowym ryzalitem wschodnim gmach dawnego kolegium. Trójkondygnacyjny z poddaszem i podwyższoną ostatnią kondygnacja w partii ryzalitu.
Przedłużenie wschodniej linii zabudowy stanowi dwukondygnacyjny budynek dawnej piekarni. Założony na planie prostokąta i nakryty dachem dwuspadowym. Równolegle do niego, nieco na wschód znajduje się jednokondygnacyjny, wolnostojący obiekt dawnej sali gimnastycznej (w okresie powojennym przekształconej na warsztaty).
Zamknięcie północnej linii zabudowy stanowi dwukondygnacyjny budynek dawnej stolarni. Ostatnimi z zabudowy gospodarczej są: wzniesiony prostopadle do stolarni budynek dawnej kuźni oraz postawiony na północ od niej wolnostojący budyneczek szklarni.
Dostęp do obiektu ograniczony. Część budynków z uwagi na pełnioną funkcję dostępnych jedynie z zewnątrz.
Źródło: zabytek.pl
Franciszkanie zostali sprowadzeni do Nysy już w wieku XIII. Ich klasztor został wzniesiony przy ulicy Brackiej, lecz w 1810 roku nastąpiła sekularyzacja zakonu, a zakonnicy usunięci z miasta. W 1895 roku Prowincjał uzyskał zgodę na ponowne założenie klasztoru, jednak tylko dla zakonników niemieckich. W roku 1900 Franciszkanie otrzymali działkę przy ówczesnej ulicy św. Rocha, a w 12 sierpnia 1902 roku wmurowany został kamień węgielny pod nowy kościół. Wraz z kościołem sukcesywnie powstawało całe założenie: klasztor, kolegium i budynki gospodarcze. Autorem projektu był Franciszkanin Mansuetus Fromma (autor projektów klasztorów m.in. we Wrocławiu-Karłowicach i w Katowicach-Panewnikach). 25 czerwca 1911 roku konsekrowany został kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej oraz oddano do użytku kolegium franciszkańskie. W 1925 roku założona została parafia.
W 1952 roku część budynków została przeznaczona na Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy.
Źródło: zabytek.pl
