Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Nysie
922/64 z 30.05.1964
Kościół pw. św.św. Piotra i Pawła w Nysie jest zaliczany do pereł architektury barokowej na Śląsku. Budowla została zaprojektowana i zrealizowana przez Michała Kleina, a kontynuowana przez Feliksa Antoniego Hammerschmidta. Posiada wyjątkowo bogatą dekorację stiukową oraz polichromię iluzjonistyczną na sklepieniu, autorstwa braci Krzysztofa Tomasza i Feliksa Antoniego Schefflerów.
Kościół św.św. Piotra i Pawła w Nysie, wchodzący w skład zespołu klasztornego Bożogrobców, zbudowano w ciągu zabudowań ulicy Brackiej. Świątynia jest orientowana, murowana i otynkowana. Jednonawowa z rzędami kaplic i empor po bokach oraz dwiema wieżami w fasadzie zachodniej. Szerokie i krótkie prezbiterium zamknięto trójbocznie. Nawa jest trójprzęsłowa z czwartym przęsłem nieco węższym, mieszczącym usytuowany pomiędzy wieżami chór muzyczny. Przy pn. kaplicy, wybudowanej przy prezbiterium, znajduje się dwupiętrowa, prostokątna, jednotraktowa dobudówka, obejmująca w przyziemiu dwa pomieszczenia zakrystii oraz izby mieszkalne na piętrach. Korpus kościoła nakryto dachem siodłowym z wielopołaciowym zamknięciem nad prezbiterium. Wieże nakryto czworobocznymi, baniastymi hełmami z latarniami.
Dolną część elewacji kościoła wyodrębniono wydatnym kamiennym cokołem. Fasada oraz pięcioosiowe elewacje boczne mają tę samą dekorację. W dolnej kondygnacji występują pasy boniowań, które stanowią cokoły par pilastrów kompozytowych. Pilastry dźwigają przełamujące się belkowanie i profilowany gzyms koronujący na wyższej kondygnacji. Otwory okienne w dolnej kondygnacji są czterolistne, zaś w górnej zamknięte półkoliście z dekoracją stiukową. Elewacja zach. trójdzielna, z trójkondygnacyjną częścią środkową, wysuniętą nieznacznie przed lico muru i ujętą czterokondygnacyjnymi wieżami. W elewacji pd. znajdują się portale - środkowy, ujęty parami kompozytowych kolumn dźwigających belkowanie i balkon oraz wschodni z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła.
Wnętrze kościoła nakryto sklepieniami: żaglastym w nawie, kaplicach i emporach oraz hemisferycznym w prezbiterium. Kaplice i empory są otwarte do wnętrza półkolistymi arkadami. Ściany rozczłonkowano pilastrami, dźwigającymi przełamujące się belkowanie. We wnętrzu kościoła zachowało się bogate barokowe wyposażenie oraz dekoracja stiukowa i rzeźbiarska, a także polichromie autorstwa braci Tomasza i Feliksa A. Schefflerów.
Źródło: zabytek.pl
W 1231 r. biskup Wawrzyniec i wójt nyski Walter ufundowali szpitala pw. NMP, przy którym w 1239 r. zostali osadzeni bożogrobcy. W 1346 r. zakonnicy wznieśli nowy klasztor i kościół pw. Maria in Rosis, spalony w 1428 r. przez husytów. Nowe budynki założenia klasztornego powstały w 1434 r. przy Rynku Solnym, lecz w 1622 r. bp Karol Habsburg przekazał je jezuitom. W zamian bożogrobcy otrzymali gotycki kościół pw. św.św. Piotra i Pawła oraz narożny dom przy ul. Brackiej.
Wybudowany na tym miejscu drewniany klasztor bożogrobców zastąpiono, z inicjatywy prepozyta Urbana Kaspra Stenzla, obecnym budynkiem, wzniesionym w latach 1708-1713. Obok niego, w latach 1720-1727, powstał obecny kościół pw. św.św. Piotra i Pawła wg projektu Michała Kleina. Dzięki staraniom prepozyta Eliasza Klose, w 1730 r. Tomasz i Feliks A. Schefflerowie wykonali polichromię wnętrza.
Po kasacie konwentu, w l. 1811-1814 obiekt był zamknięty. Dopiero w 1848 r. klasztor przejęły Siostry Boromeuszki. Po 1945 r. klasztor i kościół były użytkowane przez seminarium duchowne. Obecnie świątynia pełni funkcję kościoła parafialnego, a budynek klasztoru - domu rekolekcyjnego.
Źródło: zabytek.pl
