Dawny klasztor dominikanów w Opolu
2370/97 z 20.05.1997
Historia wzgórza tradycyjnie łączona jest z postacią św. Wojciecha, który w 984 r. miał przybyć do Opola i udzielać chrztu nawróconym Opolanom. W miejscu tym powstała później studnia św. Wojciecha, widoczna na rycinie F. Wernera oraz kościół i klasztor. Późniejsze dzieje klasztoru dominikańskiego, następnie szpitala i w końcu - gmachu uniwersyteckiego są silnie związane z historią i codziennym z życiem miasta. Zespół tworzy znaczącą dominantę w panoramie miasta.
Zespół poklasztorny dominikanów położony jest w północno - wschodniej części śródmieścia, przy linii dawnych fortyfikacji miejskich, na najwyższym wzniesieniu w obrębie starego miasta. Do kompleksu zabudowań od strony zachodniej prowadzą schody, będące przedłużeniem uliczki Świętego Wojciecha, łączącej Rynek z Małym Rynkiem. Od strony wschodniej znajduje się główne wejście do CM, a przed nim Plac Kopernika. Wokół zespołu klasztornego rozciągają się tereny zielone, będące m.in. miejscem ekspozycji rzeźb pochodzących z okolicznych zaniedbanych pałaców (m.in. barokowe przedstawienia czterech pór roku dłuta Heinricha Hartmanna pochodzące z Biestrzykowic, kolumna maryjna przeniesiona z Regulic pod Nysą i monumentalna rzeźba św. Krzysztofa z Dzieciątkiem z pałacu w Kopicach) oraz przedstawiających postaci ze świata kultury i sztuki. W pobliżu znajduje się neogotycki budynek sierocińca (ob. Collegium Minus UO), wieża piastowskiego Zamku Górnego oraz kolegium jezuickie (ob. Muzeum Śląska Opolskiego). Budynki klasztorne zostały wzniesione na skale wapiennej, na płytkich fundamentach, w najstarszych odcinkach wykonanych z kamienia. Mury w części zabytkowej zbudowane są z cegły pełnej. Pomieszczenia sklepione odcinkowo (głównie w piwnicy) oraz krzyżowo. Nad większością pomieszczeń dawniej znajdowały się stropy drewniane i Kleina, obecnie zostały zmodernizowane. Obecna postać kilkuskrzydłowego budynku ukształtowała się w wyniku kolejnych przebudów (głównie w drugiej połowie XIX w.) oraz modernizacji z końca XX w. Najstarsze, barokowe skrzydło przylega do prezbiterium ob. kościoła parafialnego i wraz z niemal prostopadłym skrzydłem zachodnim odtwarza zarys dawnego wirydarza. Z dawnego klasztoru zachowany jest też refektarz dominikanów, zdobiony późnobarokową polichromią z wizerunkami Trójcy Świętej, Anioła Stróża i św. Michała Archanioła, pełniący obecnie rolę sali. Wzniesione w latach 1893-94 skrzydło frontowe złożone jest z dwóch czterokondygnacyjnych brył z malowniczymi ryzalitami wieżowymi, o elewacjach komponowanych z wykorzystaniem neoromańskich, klasycystycznych i neobarokowych form. W latach 1996-2001 zostało podwyższone o szklaną nadbudówkę ponad linią okienek poddasza.
Źródło: zabytek.pl
Budowa pierwszego, drewnianego klasztoru z fundacji księcia Bolka I miała miejsce w latach 1295 - 1301 (wg innych źródeł - po 1254 r). W pierwszej połowie XIV w. powstał z wykorzystaniem fragmentów muru obronnego klasztor murowany, przebudowany następnie w 1399 r. W 1530 r. dominikanie zostali usunięci z klasztoru, a stan opuszczonego budynku ulegał pogorszeniu. Po odzyskaniu go przez zakon w 1614 r. przez kolejne lata trwały prace remontowe, wznoszono także nowe mury. W XVII w. klasztor uległ zniszczeniu, a zakonnicy przenieśli się do pobliskiego zamku „Na Górce”. W latach 1701-1708 następuje gruntowna odbudowa i barokizacja całego zespołu klasztornego, który ponownie uległ zniszczeniu w wielkim pożarze miasta w 1739 r. Na rycinie F. Wernera z ok. 1750 r. trzy klasztorne skrzydła tworzyły wraz z kościołem czworobok z niewielkim wirydarzem pośrodku. Przy narożniku południowego skrzydła znajdowała się kaplica św. Wojciecha (nr rej. 756/64), na dziedzińcu studnia, a po południowej stronie klasztoru - czterokwaterowy ogród otoczony murem. Po sekularyzacji w 1811 r. budynek klasztorny został oddzielony od kościoła przez zamurowanie łączących je przejść oraz oddany do użytku jako biura i mieszkania. W 1845 r. zakupiony przez ks. Karla Aloisa Gaertha z przeznaczeniem na szpital miejski i stopniowo przekształcany: m.in. rozebrano skrzydło zachodnie i południowe (które zostało ponownie wzniesione w 1865 r., a w 1885 r. dodatkowo przedłużone w kierunku zachodnim). W latach 1893-94 na terenie dawnej fosy wzniesiono obecną partię frontową budynku, położoną na wschód od starszych zabudowań. Jest ona złożona. W 1945 r. obiekt został częściowo spalony i splądrowany, w latach powojennych odbudowany i użytkowany jako szpital. W 1996 r. w złym stanie technicznym przejęty przez Uniwersytet Opolski. Od 2002 r. po przebudowie i modernizacji, pełni rolę siedziby rektoratu UO.
Źródło: zabytek.pl
