Dawne koszary austriackie (ul. 29 Listopada) w Przemyślu

Historia zespołu koszarowego przy obecnej ul. 29 listopada w Przemyślu związana jest z powstaniem Twierdzy Przemyśl. Wraz z rozbudową przemyskich fortyfikacji, przeniesieniem w roku 1889 dowództwa X Korpusu C.K. Armii, a także komend poszczególnych brygad i pułków, których pododdziały stacjonowały  w Przemyślu, zaistniała potrzeba budowy licznych obiektów koszarowych. Pod koniec lat 90. XIX wieku w Przemyślu istniało 8 zespołów koszarowych, zwanych wówczas grupami baraków, położonych w prawobrzeżnej części miasta przy ul. Mickiewicza  i ul. Siennej (grupy baraków nr V, VI i VIII) oraz grupa nr IV przy ówczesnej ul. Dobromilskiej (obecna ul. Słowackiego). W lewobrzeżnej części miasta zlokalizowane były dwie grupy baraków, przy ul. 3 Maja (nr I i II) oraz przy  ul. Lipowej Dolnej (ul. Okrzei). Koszary wzniesiono również przy ul. Cichej (obecnie ul. Smolki), Czarnieckiego, Dworskiego i Strycharskiej, a na Zasaniu przy ul. Winna Góra (obecnie ul. 29 Listopada). Na przełomie XIX i XX stulecia stacjonował II i III batalion 77 Galicyjskiego Pułku Piechoty Księcia Filipa Wirtemberskiego, a następnie, do momentu zakończenia I wojny światowej pododdziały oraz sztab 45 Galicyjskiego Pułku Piechoty Arcyksięcia Józefa Ferdynanda.

W listopadzie 1918 r. koszary położone przy ul. 3 Maja i obecnej 29 Listopada odegrały ważną rolę podczas walk polsko – ukraińskich. Już 1 listopada wielu austro – węgierskich oficerów i żołnierzy postanowiło walczyć w szeregach oddziałów polskich, dumnie przypinając do mundurów biało – czerwone kokardy. Na terenie koszar, w dużej części opanowanych przez byłych legionistów i młodzież szkół przemyskich pod dowództwem podporucznika Leopolda Niżyńskiego w dniu 1 listopada 1918 r. powstał główny punkt organizacji polskich oddziałów wojskowych w Przemyślu. Tutaj również stacjonował sztab majora Juliana Stachiewicza, głównodowodzącego połączonymi siłami tzw. Legii Oficerskiej oraz oddziałów przemyskich, które odbiły prawobrzeżną część miasta z rąk ukraińskich w dniach 11 – 12 listopada 1918 r.  W latach 1921 – 1939 w koszarach pomiędzy ul. 29 Listopada 1 a ul. 3 Maja 38 stacjonował 38 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich, skierowany do Przemyśla z frontu, gdzie brał udział w wojnie polsko – sowieckiej, a wcześniej jego żołnierze uczestniczyli w walkach polsko – ukraińskich. W sąsiednich budynkach koszarowych, pomiędzy ul. 29 Listopada 2 a ul. 3 Maja 36, w latach 1921 – 1934 stacjonował 10 Pułk Saperów.

Od września do grudnia 1944 r. w Przemyślu kwaterowały pododdziały 6 Dywizji Piechoty. Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 40. i 50. ubiegłego wieku, w koszarach przy ul. 29 Listopada stacjonowały pododdziały 9 Dywizji Piechoty, a od początku lat 60. do roku 1989 jednostki Wojsk Kolejowych. W 1991 r.  w ramach reorganizacji Sił Zbrojnych odtworzono w Garnizonie Przemyśl 14 Pułk Zmechanizowany Ziemi Przemyskiej, stacjonujący w koszarach przy ul. 29 Listopada. W 1993 r. jednostka została przeformowana w 14 Brygadę Pancerną. Na terenie koszar przy ul. 29 Listopada stacjonował również, powstały w ramach 14 BPanc, Polsko – Ukraiński Batalion Sił Pokojowych, istniejący w latach 1998 – 2010. Kolejną jednostką wojskową stacjonującą w historycznych koszarach przy ul. 29 Listopada były pododdziały 14 Brygady Obrony Terytorialnej Ziemi Przemyskiej im. Hetmana Polnego Koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego, powstałej w roku 2000 na bazie rozformowanej 14 BPanc. Siedem lat później, w ramach kolejnej reorganizacji, 14 BOT została rozformowana, a w jej miejsce powstał 14 Batalion Obrony Terytorialnej, przeformowany w roku 2008 w 14 Batalion Zmechanizowany, wchodzący w skład 21 BSP.

W 2010 r. do historycznych koszar przy ul. 29 Listopada w Przemyślu przybyły pododdziały 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich 21 BSP, jednostki odtworzonej na bazie rozformowanych 14 Batalionu Zmechanizowanego i Polsko – Ukraińskiego Batalionu Sił Pokojowych.

Dawne koszary austriackie w Przemyślu zostały wpisane do rejestru zabytkówwoj. podkarpackiego pod nr A – 705 oraz A – 706  na podstawie decyzji z dnia 15.12.1983 r.

Źródło: rzilublin.wp.mil.pl

• ,,Historia koszar przy ul. 29 Listopada w Przemyślu” – zasoby Sali Tradycji  5 Batalionu Strzelców Podhalańskich w Przemyślu