Pomnik Ofiar Hitlerowskich w Olchowcach (Sanok)

Data powstania obiektu: 20.07.1975 r.

Pomnik ku czci Polaków-ofiar okupanta niemieckiego z lat 1942–1944. Jest położony przy ulicy Przemyskiej w dzielnicy Olchowce, obok cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego. Upamiętnia około 40 Polaków, których w latach 1942–1944 w Olchowcach rozstrzelali Niemcy. Inskrypcja głosi: Miejsce uświęcone krwią Polaków pomordowanych przez oprawców hitlerowskich w latach 1942–1944”. Społeczeństwo miasta Sanoka 1974. Pomnik powstał w czynie społecznym, został odsłonięty 20 lipca 1975 roku, a jego projektantem był Wojciech Kurpik. Inicjatorem było sanockiego koło ZBoWiD.

Źródło: wikipedia.pl

Egzekucje w Olchowcach były dokonywane podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w 1942, w 1943 i w 1944 na obszarze ówczesnego Landkreis Sanok. Olchowce były wówczas wsią pod Sanokiem.

Ofiarami egzekucji byli więźniowie więzienia w Sanoku. Egzekucji dokonywali funkcjonariusze gestapo, którzy zabierali z tego zakładu jednego lub większą grupę więźniów i wywozili do Olchowiec. Tam kierowali się na obszar leśny, leżący na lewo od szosy, wiodącej do Przemyśla, za greckokatolicką cerkwią Wniebowstąpienia Pańskiego. Miejsce egzekucji leżało na granicy obszaru leśnego i za wałem byłej strzelnicy wojskowej. Pochówków zamordowanych osób dokonywali miejscowi grabarze, Dymitr Dymiśko i Michał Krowiak.

Latem 1942 zostało tam rozstrzelanych dwóch niezidentyfikowanych mężczyzn. W 1943 zostało przywiezionych kilkanaście osób – prawdopodobnie 17 (kobiety i mężczyźni), władających językiem polskim, które po uprzednim rozebraniu się zostały rozstrzelane, a później pogrzebane w trzech uprzednio przygotowanych grobach. Tę masową zbrodnię potwierdzili w powojennych relacjach świadkowie tj. ludzie zamieszkujące nieopodal (Jan Milczanowski, Maria Niecpoń). 23 stycznia 1943 zostali tam pozbawieni życia: Andrzej Woźniak (60 lat), Janina Woźniak (17 lat), Katarzyna Woźniak (57 lat) i Michal Otocki z Tyrawy Wołoskiej. 23 kwietnia 1943 zamordowani zostali tam Jan Łuczyński i Ludwika Łuczyńska z Bukowska. Ponadto ww. świadek Jan Milczanowski relacjonował egzekucję siedmiu osób (w tym trzech kobiet). Ofiarami byli rolnicy, którzy mieli uchylać się od wydanych przez władze okupacyjne obowiązków kontyngentowych.

Według ustaleń jednym z zamordowanych w Olchowcach był także sierż./ppor. Władysław Szelka ps. „Czajka”, „Borsuk”, komendant placówki nr V Niebieszczany w ramach obwodu AK Sanok, na którym egzekucji miał dokonać gestapowiec Leo Humeniuk. 22 lipca 1944 Szelka został wyprowadzony z sanockiego więzienia przez gestapowców, po czym wraz z innym więźniem (był nim aresztowany 13 lipca Paul wzgl. Paweł Aleksiejewicz Karpenko, ur. 1921, spadochroniarz, jeniec sowiecki) wywieziony samochodem, zostali wywiezieni i rozstrzelani w Olchowcach.

Według różnych źródeł łącznie w Olchowcach dokonano egzekucji około 30 osób (przyjąwszy zakres 1943 i 1944) około 40 osób (przy założeniu lat 1942-1944) bądź kilkudziesięciu. Po wojnie nie została przeprowadzona ekshumacja ciał ofiar. Tożsamość ofiar w większości nie została ustalona. Pomimo zachowania się prowadzonej przez Niemców Księgi więźniów śledczych 1942-1944, stanowiącej indeks przyjmowanych do więzienia w Sanoku, nie znaleziono dokumentacji potwierdzającej dokonywanie egzekucji na osobach uprzednio więzionych. Według źródeł ZBowiD ofiarami była ludność z Olchowiec i z okolicznych miejscowości.

Upamiętnienie
Z miejsca egzekucji w Olchowcach pobrano ziemię, którą umieszczono w urnie złożonej w Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej, ustanowionym w 1948 na cmentarzu przy ulicy Rymanowskiej w Sanoku.

Pierwotnie planowano postawi monument upamiętniający w miejscu egzekucji, z czego ostatecznie zrezygnowano. Ofiary egzekucji zostały upamiętnione przez pomnik odsłonięty 20 lipca 1975 w ramach obchodów 30-lecia zwycięstwa nad faszyzmem, w przeddzień uroczystości Święta Odrodzenia Polski. Został ustanowiony przy ulicy Przemyskiej, tuż przed ww. cerkwią, po wojnie stanowiącą kościół rzymskokatolickiej Parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Sanoku (w 1972 Olchowce zostały przyłączone do Sanoka). Upamiętnienie określono wówczas jako obelisk ku czci poległych patriotów. W przewodniku, wydanym w 1980 przez Radę Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa, upamiętnienie zostało określone jako pomnik na miejscu straceń. W zamierzeniu twórców pomnik upamiętnia Polaków zamordowanych przez Niemców w latach 1942-1944. Inicjatorem powstania upamiętnienia było koło ZBoWiD działające przy Sanockiej Fabryce Autobusów „Autosan”, a głównym pomysłodawcą i realizatorem był członek tegoż, Wiktor Gościński. Projektantem pomnika był dr Wojciech Kurpik z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Monument został wykonany w czynie społecznym przez mieszkańców Sanoka, w tym członków kół ZBoWiD oraz przedstawicieli miejsc przedsiębiorstw i instytucji. Stanowi go głaz, postawiony poziomo na postumencie. Na głazie została umieszczona inskrypcja, która głosi:

Miejsce uświęcone krwią Polaków pomordowanych przez oprawców hitlerowskich w latach 1942–1944. Społeczeństwo miasta Sanoka 1974

Pomnik został otoczony ogrodzeniem wykonany ze słupków żelaznych i łańcuchów. Zarówno inskrypcja na pomniku, jak i źródło w relacji oddziału ZBoWiD wskazują na powstanie pomnika w 1974.

Według stanu z początku lat 90. w miejscu egzekucji istniała stara tabliczka i fragmenty ogrodzenia. W obszarze leśnym nieopodal został ustanowiony krzyż oraz tabliczka z inskrypcją o treści:

Miejsce uświęcone krwią pomordowanych więźniów. Więzieni w Sanoku w latach 1942-1944

Dokumenty, relacje i pamiątki powiązane z wojennymi zdarzeniami w Olchowcach były gromadzone w miejscowej Szkolnej Izbie Pamięci Narodowej.

Źródło: wikipedia.pl

Zaktualizowano 6 miesięcy temu

Dane teleadresowe

Przemyska
38-500 Sanok
place
49.546279, 22.242519Skopiowano do schowka
N49º32'46.604", E22º14'33.068"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Miejsce/obiekt w pobliżu którego istnieje możliwość płatnego lub bezpłatnego zaparkowania samochodu.
Wstęp bezpłatny
Dostęp 24h/7
Obiekt publiczny, dostępny dla wszystkich 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu (np. pomnik w parku, przydrożny krzyż itp.).

Inne w kategorii: Upamiętnienia To najbliższe atrakcje w tej samej kategorii.

Najbliższe atrakcje W najbliższej okolicy znajduje się wiele ciekawych atrakcji. Oto niektóre z nich.

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.