Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Olchowcach (Sanok)
A-166 z dnia 20.10.1989
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Olchowcach – historyczna cerkiew i parafia istniejąca na terenie gminy Sanok w okresie od 1844 do 1946.
Znajduje się w dzielnicy Sanoka, Olchowcach. Jest położona przy ulicy Kółkowej, w praktyce tuż przy głównej arterii komunikacyjnej ulicy Przemyskiej (droga krajowa nr 28).
Cerkiew została zbudowana w 1844, gdy proboszczem był ks. Petro Jarosewycz. Obecnie drewniana cerkiew funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki parafialny. Wewnątrz mieści się zabytkowy ikonostas. Obok budynku jest murowana dzwonnica, wybudowana w 1927 ze środków ofiarowanych przez emigrantów (imiona dzwonów: Joan, Wołodymyr, Mykoła).
Źródło: wikipedia.pl
Ośrodek duszpasterski w Olchiwcjach (łemkowskie Wilchiwci) funkcjonuje od czasów udzielnych ruskich książąt, którzy posiadali tutaj swoje dobra i zarządzali nimi poprzez swoich zarządców. Po upadku w 1340 roku staro–halicko-ruskiej administracji przeszły te dobra na własność królów polskich. Jednak olchowieccy zarządcy sprawowali swój urząd jakieś 200 lat za czasów polskich, a nawet zajmowali wysokie stanowiska w sanockich sądach.
Najstarsza wzmianka o olchowieckiej cerkwi widnieje w 1442 roku, wtedy polski król Władysław Warneńczyk nadał ją razem z gruntami za zasługi Piotrowi Czeszykowi, synowi sanockiego sędziego z Tyrawy Solnej Mikołaja Czeszyka. Imiona dawnych olchowieckich duchownych z tytułami „batko”, „Baytko” znajdujemy w XI i XVI tomach Sanockich Grodzkich i Ziemskich Akt.
Późniejszych świadectw, co do służby i wydarzeń w olchowieckiej parafii aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku należy szukać w niewykorzystanych jeszcze naukowo do tej pory historycznych materiałach greckokatolickiego przemyskiego Kapitulnego Archiwum. Po rozbiorze Polski olchowiecką Królewszczyznę przeniosła austriacka administracja do Tyrawy Solnej, gdzie specjalnie ad hoc utworzono tzw. „Verwaltungs – Amt”.
W Bykowcach była kiedyś samodzielna greckokatolicka parafia. Za panowania austriackiego cesarza Józefa II przyłączono ją jako dojazd do parafii w Olchowcach. W tym czasie miejscowi właściciele ziemscy sprowadzili kilku Mazurów do Bykowiec. Przez zapoczątkowaną przez nich praktykę mieszanych małżeństw z ruskimi dziewczynami, w końcu XIX wieku doszło do tego, że Bykowce stały się na pół polsko-ruską osadą. Jeszcze teraz (2007) pokazują w Bykowcach miejsce, gdzie stało kiedyś miejscowe greckokatolickie plebaństwo.
Z początkiem XIX stulecia przyłączono jeszcze za ks. Piotra Jarosewicza do olchowieckiej parafii greckokatolickiej nielicznych mieszkańców z małżeństw mieszanych z wioski Liszna, gdzie jeszcze do tej pory mieszka kilkadziesiąt osób obrządku greckokatolickiego. Obecnie w tej wsi nikt już nie posługuje się językiem rusińskim. Latynizacji wioski dokończyli również w przeciągu stuleci miejscowi polscy właściciele ziemscy.
Źródło: wikipedia.pl
Źródło: wikipedia.pl
