Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Stroniu Śląskim

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Stroniu Śląskim – murowany, neogotycki kościół poewangelicki w Stroniu Śląskim, w powiecie kłodzkim (województwo dolnośląskie). Pełni obecnie funkcję kaplicy pogrzebowej dla parafii rzymskokatolickiej.

Położenie
Usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu w centrum miasteczka pomiędzy ulicami: Turystyczną, Kościuszki i Sportową, ok. 100 m na południowy zachód od budynku Urzędu Miasta i Gminy w Stroniu Śląskim, będącego dawnym pałacem dworskim. Kościół jest budowlą nieorientowaną, zwróconą fasadą w kierunku podjazdu do pałacu, stanowiącą dominantę architektoniczną znacząco wzbogacającą jego otoczenie.

Architektura
Koncepcja budowli nawiązuje swoim stylem do średniowiecznych niemieckich kościołów wiejskich. Syntetycznie łączy ona styl neoromański z elementami neogotyku. Można przypuszczać, że chodziło tu o nawiązanie do stylistyki budowli sakralnych przełomu stylu romańskiego i gotyckiego. Z niemieckim romanizmem korespondują takie elementy jak: addycyjność kompozycji bryły kościoła, usytuowanie wieży nad prezbiterium i ukształtowanie jej jako dość masywnej budowli oraz przebicie połaci dachu wieży osiami okien. Wczesny gotyk przejawia się zaś w zastosowaniu przypór oraz w kamieniarce portalu i okien. Widoczne są też elementy związane z postsecesją w postaci dużych, prostokątnych okien oraz roślinnych, ozdobnych form rzeźbiarskich w portalu. Ocenia się, że bryła kościoła została ukształtowana umiejętnie i proporcjonalnie, co pozwala przypuszczać, że zaprojektował go zawodowy architekt zatrudniony przez rodzinę książęcą.

Kościół zbudowany jest na planie litery T z przysadzistą, czworokątną wieżą nad prezbiterium, zwieńczoną ostrosłupowym, czworograniastym hełmem. Jest budowlą murowaną, nieorientowaną, z dwoma aneksami zbudowanymi na wysokości wieży. Przed fasadą znajduje się kruchta zbudowana na planie prostokąta poprzedzona kamiennymi, jednobiegowymi schodami. Bryła budynku, kształtowana addycyjnie, nakryta jest dwuspadowym, blaszanym dachem. Dach wieży również kryty blachą, w jego połaciach, osiowo, z czterech stron umieszczono wąskie okna. Wejście do kościoła ozdobione jest portalem kształtowanym uskokami. W jego tympanonie znajduje się płaskorzeźba z piaskowca z przedstawieniem sceny ukrzyżowanego Chrystusa adorowanego przez anioły. W zdobieniach pojawiają się motywy zwierzęce i roślinne. Ocenia się, że kamieniarka portalu prezentuje dobry poziom artystyczny. Obramienia okien także z piaskowca, profilowane, miejscami z maswerkami.

Aneks zachodni zapewne mógł służyć jako oddzielne wejście dla rodziny fundatora, bowiem nad wejściem do niego znajdują się dwie płaskorzeźby z kartuszami herbów.

Wnętrze jest jednoprzestrzenne, z niewyodrębnionym prezbiterium, włączonym w linię aneksów, zamkniętym prosto ścianą z dużym oknem. Wyposażenie skromne z elementami dodanymi współcześnie.

Otoczenie
Kościół stoi na płaskim, trawiastym terenie, wyniesionym o kilka metrów ponad poziom ulic. Od strony południowo-zachodniej do kościoła przylega teren cmentarza z kilkunastoma wysokimi drzewami iglastymi. Po stronie wschodniej rośnie spora kępa fioletowo kwitnącego lilaka pospolitego pochodząca jeszcze z nasadzeń sprzed 1945 r. Dojście do kościoła zostało ok. 2004 r. na koszt gminy uporządkowane i wyposażone w podjazd oraz chodnik.

Cmentarz przykościelny
Założony został w 1937 r. Zarys jego pierwotnej granicy jest czytelny do dzisiaj, choć układ pochówków został zatarty. Kształt nieregularnego czworoboku wyznaczają resztki ogrodzenia i linia starych drzew ze starych nasadzeń: żywotników, jodeł i jednego świerka srebrnego. Do czasów współczesnych nie zachowały się żadne stare nagrobki.

Przy południowej granicy cmentarza znajdują się pozostałości po kamiennym pomniku poległych w I wojnie światowej. Pomnik utrzymany był w stylu neobarokowym – na wydłużonym cokole znajdują się zdobione płyciny z płaskorzeźbami przedstawiającymi odwrócone, gasnące pochodnie oraz przymocowane są kamienne ławki. Na cokole ustawiony jest blok kamienny zwieńczony przerwanym naczółkiem z płytką niszą podmalowaną na niebiesko. Niszę flankują dwa niższe kamienne bloki z uszakowymi płycinami. Do bocznych płycin przymocowane były dawniej tablice inskrypcyjne, zaś na środku, w niszy ustawiona była polichromowana, barokowa kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena. Inskrypcje zostały zniszczone tuż po 1945 r. (podobnie jak większość kamiennych inskrypcji pisanych gotykiem w okolicy) zaś rzeźba stała jeszcze w 2006 r.

Współcześnie stary cmentarz od początku lat 50. XX w. do dzisiaj jest wykorzystywany do pochówku zmarłych pacjentów pobliskiego szpitala psychiatrycznego na osiedlu Morawka. Na potrzeby szpitala powierzchnia cmentarza została poszerzona od zachodu o obszar równy jego starej części. Cmentarz jest mocno zaniedbany i zakrzaczony.

Źródło: wikipedia.pl