Mogiła powstańców z 1863 roku w Pieskowej Skale
Poniżej zamku w Pieskowej Skale, na stoku południowym, obok skalnej niszy, utworzono podest z kamiennych płyt, na którym znajduje się kamienny nagrobek z położoną płytą granitową zawierającą napis:
TU SPOCZYWA 65 POWSTAŃCÓW POLSKICH Z 1863 ROKU / WŚRÓD NICH AKADEMIK STEFAN ZALESKI / I UKRAINIEC ANDRIJ POTEBNIA / BYŁY OFICER WOJSK ROSYJSKICH / WSPÓŁPRACOWNIK ALEKSANDRA HERCENA // W HOŁDZIE BOJOWNIKOM / WALKI ZA WASZĄ I NASZĄ WOLNOŚĆ
Dojście do mogiły położonej poniżej zamku w Pieskowej Skale: od szosy ścieżka prowadzi (ok. 120 m) poprzez mostek pomiędzy dwoma stawami, i w górę kamiennymi stopniami pod grupkę wapiennych skałek. Z szosy nagrobek jest mało zauważalny.
Źródło: powstanie1863.zsi.kielce.pl
W roku 1953 z mogiły zbiorowej w Skale oraz z kilku innych, pobrano prochy pochowanych powstańców i przeniesiono do urządzonej powstańczej mogiły pod zamkiem w Pieskowej Skale.
Mogiła, utworzona w miejscu odwiedzanym przez liczne wycieczki, miała służyć politycznym celom pogłębiania przyjaźni polsko-radzieckiej.
Na płycie nagrobnej była wówczas tablica o treści następującej:
TU SPOCZYWA / SZEŚĆDZIESIĘCIU PIĘCIU NIEZNANYCH / POWSTAŃCÓW POLSKICH / Z 1863 ROKU / A WŚRÓD NICH ROSJANIN / KAPITAN ANDRZEJ AFANASJEWICZ / POTIEBNIA / KTÓRY KRWIĄ SWOJĄ / UŚWIĘCIŁ PRZYMIERZE / MIĘDZY POLAKAMI I ROSJANAMI / WIECZNA CHWAŁA BOJOWNIKOM/ ZA WASZĄ I NASZĄ WOLNOŚĆ
W roku 2000, z udziałem Konsulatu Generalnego Ukrainy w Krakowie, dokonano wymiany tablicy nagrobnej. Na położonej nowej tablicy wprowadzono poprawne informacje dotyczące narodowości i pisowni nazwiska POTEBNIA.
Zbiorowa mogiła powstańców 1863 roku w Pieskowej Skale ma w części charakter symboliczny. Przenoszono prochy powstańców z cmentarza w Skale - ale nadal w Skale pozostała mogiła powstańcza. I jest ona utrzymywana i zadbana przez ludność miejscową. I nikt nie rozstrzygnie obecnie - gdzie są prochy poległego Andrzeja Potebni: w mogile w Skale czy też w Pieskowej Skale?
Źródło: powstanie1863.zsi.kielce.pl
