Zamek w Sztumie

Zamek zbudowany w stylu gotyckim przez zakon krzyżacki w drugiej połowie XIV wieku na planie wielokąta z trzema wieżami. Z początkiem założenia wiąże się fundację fortalicium w Sztumie, której dokonał książę austriacki Albrecht III Długowłosy, po zbrojnej wyprawie u boku Winricha von Kniprode przeciwko pogańskim Żmudzinom i Litwinom w 1377 roku. Zamek był siedzibą wójta krzyżackiego. W 1410 po bitwie pod Grunwaldem przejęły go wojska polskie, a następnie odzyskały oddziały krzyżackie pod wodzą Heinricha von Plauena. Wówczas zniszczeniu uległa najwyższa, zachodnia wieża zamku.

Podczas wojny trzynastoletniej w 1454 roku, sztumski zamek przeszedł w ręce pierwszego starosty, gubernatora Prus Jana Bażyńskiego. Wkrótce jednak wrócił we władanie Krzyżaków. Na mocy II pokoju toruńskiego stał się siedzibą polskich starostów, w latach 1468–1772, wśród których znaleźli się przedstawiciele rodu Bażyńskich, Czemów, Guldensternów i Bielińskich.

Zamek był zdobywany i okupowany podczas wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku. Miał być schronieniem dla Gustawa II Adolfa po zwycięskiej dla Polski bitwy pod Trzcianą, a po rozejmie w Starym Targu tymczasowo trafił pod zarząd elektora brandenburskiego Jerzego Wilhelma. Licznych zniszczeń i grabieży dokonano podczas potopu szwedzkiego w latach 1655–1660. Mimo napraw prowadzonych przez siedemnastowiecznych starostów z rodziny Guldensternów, zamek zdobyty przez Szwedów po raz trzeci w 1703 roku, ulegał postępującej dewastacji.

W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski, zamek przeszedł pod panowanie pruskie. Został wówczas częściowo rozebrany i zaadaptowany przez władze pruskie na siedzibę Zarządu Dóbr Skarbowych. W końcu XVIII i w XIX wieku rozebrano m.in. wieżę w narożu północno-wschodnim, część skrzydła wschodniego z dawnym domem wielkich mistrzów, budynki gospodarcze, skrzydło zachodnie, część murów wieży bramnej i bramy wjazdowej. Osuszono i zagospodarowano tereny dawnej fosy otaczającej zamek. Przebudowano skrzydło południowe na potrzeby intendentury i siedziby sądu. W 1824 roku sąd przeniesiono do skrzydła wschodniego.

Od lat sześćdziesiątych XIX wieku zamek stał się przedmiotem badań architektonicznych, na podstawie których powstały pierwsze opracowania. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych XIX wieku przebudowie uległo skrzydło południowe, a w północno-wschodniej części zamku wzniesiono budynki dla sądu, prokuratury, więzienia i mieszkań urzędników. Elewacjom skrzydła wschodniego nadano neogotyckie formy. Na przełomie XIX i XX wieku powstał wolnostojący dom mieszkalny dla kierownictwa i pracowników sądu, a w skrzydle południowym zamku umieszczono przytułek dla sierot fundacji Kalksteina, prowadzony przez siostry Katarzynki z Braniewa.

Po II wojnie na zamku znajdował się sąd powiatowy i prokuratura. Od początku lat siedemdziesiątych funkcjonowało tu Muzeum Powiśla, a w latach dziewięćdziesiątych Sztumskie Centrum Kultury. Na przełomie 2017 i 2018 zamek w Sztumie stał się siedzibą oddziału Muzeum Zamkowego w Malborku.

Źródło: wikipedia.pl

Godziny otwarcia:

• Pn - Ndz: 9:00 - 15:00

Wystawy:

• Wt - Ndz: 9:00 - 14:00