Ratusz w Trzebiatowie
202 z 1.02.1957
Budynek o czytelnych fazach budowy – od późnogotyckiej z XV w do wczesnobarokowej z ok. 1701 r., jeden z nielicznych tej skali dawnych ratuszy na Pomorzu Zachodnim.
Usytuowany pośrodku rynku ratusz w Trzebiatowie zwrócony jest fasadą w stronę południowo-zachodnią. Barokowy, z elementami gotyku, składa się z czterech skrzydeł, tworzących kształt prostokąta z krótkim skrzydłem zachodnim, silnie zryzalitowanym w stosunku do pozostałych oraz z dziedzińcem wewnętrznym. Dwukondygnacyjny, podpiwniczony, nakryty został dachami czterospadowymi, osobnymi nad każdym ze skrzydeł. Nad skrzydłem północno-wschodnim góruje czworoboczna wieża zwieńczona ośmiobocznym prześwitowym hełmem z kopułką.
Ratusz jest budynkiem murowanym, z cegły o różnych formatach, w tym z cegły gotyckiej, z której wykonano m.in. mur południowej ściany skrzydła północnego (dawniej stanowiący północną ścianę ratusza, obecnie będący ścianą skrzydła od strony dziedzińca) oraz – częściowo – ściany i dawne arkady skrzydła zachodniego, będącego pozostałością średniowiecznej budowli. Wieża zbudowana została w konstrukcji szkieletowej, na wysokości trzonu odeskowanej. We wnętrzach piwnic zachowały się sklepienia kolebkowe. Elewacje budynku są otynkowane, z wydzielonym cokołem i skromnym detalem, ograniczonym do boniowanych lizen w narożnikach i prostych opasek okiennych. Zewnętrzna elewacja skrzydła północno-wschodniego pełni rolę fasady. Siedmioosiowa, symetryczna, mieści główne wejście do budynku usytuowane pośrodku pseudoryzalitu zwieńczonego trójkątnym tympanonem z owalnym otworem w polu. Przeciwległe krótkie skrzydło zachodnie, stanowi pozostałość po gotyckim ratuszu, o czym świadczą trzy zamurowane ostrołukowe arkady na poziomie parteru oraz dwie półkoliście zamknięte blendy na 1. piętrze, będące fragmentem bogatej niegdyś artykulacji szczytu. Każda z elewacje obu dłuższych skrzydeł – dziesięcioosiowa północnego i jedenastoosiowa południowego przepruta została w trzech osiach od strony południowej półkoliście zamkniętymi arkadami podcienia. Wnętrza poszczególnych skrzydeł mają układ nieregularny, na ogół półtora traktowy, z dodatkowymi pomieszczeniami w przybudówkach od strony dziedzińca.
Źródło: zabytek.pl
Prawa miejskie uzyskał Trzebiatów w 1277 r. z nadania książąt Barnima I i Bogusława oraz Tomasza, opata klasztoru norbertanów w Białobokach pod Trzebiatowem. Akt ten regulował po połowie podział wpływów pomiędzy książętami a klasztorem. Już jednak w 1309 r. kupcy trzebiatowscy uwolnili się całkowicie spod władzy zakonnej. W dokumencie z 1285 r. zatwierdzającym zmianę prawa miejskiego na lubeckie, wymienia się dziesięciu rajców, a w dokumencie z 1309 r. jest mowa o rajcach i burmistrzu. Choć źródła te milczą o ówczesnej siedzibie władz miejskich, przypuszcza się, że jej początek dała usytuowana na rynku parterowa, podpiwniczona hala targowa z wagą. W wyniku jej rozbudowy w 2. połowie XV w. powstała hala dwukondygnacyjna z trójprzęsłowym podcieniem o ostrołukowych arkadach oraz z rzędem kramów przy ścianie północnej. Bogaty ceramiczny, glazurowany detal – fryzy i kształtki świadczą o związkach budowniczych trzebiatowskiego ratusza z warsztatem znanego architekta Heinricha Brunsberga. W XVI w. dobudowano od strony południowej rząd piwnic, założono sklepienia nad 1. piętrem części podcieniowej oraz zamurowano podcień. Ówczesny ratusz był budowlą nakrytą wysokim stromym dachem ze schodkowymi szczytami i sygnaturką. Na początku XVI w. we władzach miasta zasiadało trzech burmistrzów i 12 rajców, których liczba wzrosła pod koniec stulecia do osiemnastu. W XVII w. miasto uległo silnemu zniszczeniu na skutek działań wojny trzydziestoletniej i innych konfliktów. W wyniku pożaru w 1679 r. spłonęła duża część zabudowy, m.in. ratusz. W następnych latach przystąpiono do jego odbudowy i przekształcenia w skromnych formach barokowych. Z gotyckiej budowli pozostawiono piwnice oraz zachodnia partie podcieniową, która wtopiono w nowe skrzydło. W rezultacie prac ukończonych w 1701 r. powstało czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem pośrodku i wieżą górującą nad skrzydłem wschodnim. W 1853 r. rada miejska składała się z burmistrza i 10 rajców. W ratuszu mieścił się również sąd i urząd podatkowy Wśród pomieszczeń gmachu wymienia poza tym gabinet burmistrza, salę posiedzeń magistratu, archiwum miejskie, wagę miejską oraz mieszkania dla pomocników magistrackich i sądowych. Pod koniec XIX w. przeprowadzono generalny remont ratusza. Oba podłużne skrzydła poszerzono od strony dziedzińca, a w jego w północno-wschodnim narożniku zbudowano nową klatkę schodową. Elewacje budynku pozbawiono ich barokowego detalu. Na wieży zamontowano zegary, a jej ściany pokryto łupkiem. Uporządkowano otoczenie ratusza, w którego sąsiedztwie posadzono siedem lip, ustawiono gazowe latarnie oraz pomnik. Prace ukończono w 1901 r. Kolejny remont przeprowadzono w latach 1931-1932. Odnowiono wówczas elewacje, wykonano nowe schody w hallu głównym boazerie na parterze i piętrze oraz część stolarki drzwiowej wewnątrz budynku. Jeszcze w 1942 r. wnętrze gmachu wzbogaciło się o komplet mebli w gabinecie burmistrza oraz wystrój Sali regionalnego towarzystwa („Treptower Verein für Heimatkunde” z marmurowym popiersiem ks. Friedricha von Würtenberga – wieloletniego dowódcy kawalerii w Trzebiatowie. Po 1945 r. budynek ratusza został przejęty przez polskie władze na ich siedzibę. W latach 1994-1996 przeprowadzono generalny remont ratusza.
Źródło: zabytek.pl
