Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej w Żędowicach

Nazwa Żędowice (Sandowitz) po raz pierwszy pojawia się w roku 1300, ale sama wieś zapewne powstała wcześniej. Źródła wskazują, że należała wówczas do wielowioskowej - co jest charakterystyczne dla starych struktur parafialnych - parafii św. Jakuba w Jemielnicy, podobnie jak inne wsie: Dąbrówka, Dziewkowice, Gąsiorowice, Łaziska czy Wierchlesie.

Żędowice należące początkowo do dóbr książęcych, stały się w późniejszym okresie własnością opactwa cystersów w Jemielnicy - w I połowie XVI w. Nie na długo. W 1562 r. cesarz Ferdynand I uznał, iż wieś, wraz z Dąbrówką i Wierchlesiem, należą do dóbr kameralnych i zastawił je Janowi Kokoszowi z Kamieńca wraz z innymi posiadłościami, za łączną sumę 3 tysięcy talarów. Wprawdzie w 1617 roku ówczesny opat jemielnicki pieniądze uzyskane ze sprzedaży Księżego Lasu zamierzał przeznaczyć na ponowne wykupienie kilku wsi, m.in. Żędowic, ale do tego w końcu nie doszło. W XVIII w. wioska należała do rodziny Colonnów. Zmiany właścicieli wsi nie miały jednak żadnego znaczenia dla parafialnej przynależności Żędowic: przez stulecia należała do parafii Jemielnica.

Jemielniccy cystersi zdecydowanie bronili swoich praw parafialnych, nawet wobec tak odległych wiosek jak Żędowice. Żędowiczanie do kościoła w Jemielnicy musieli odbywać niebezpieczną i długą, bo liczącą 11,5 km drogę, wiodącą przez lasy. Znacznie bliżej było im do kościoła w Kielczy. Prawdopodobnie tam właśnie uczęszczali na msze, skoro w końcu doszło do procesu, trwającego w dodatku wiele lat, pomiędzy cystersami i proboszczem w Kielczy o to, kto ma sprawować posługę duszpasterską w Żędowicach. W 1673 r. doszło nawet do skazania kielczańskiego proboszcza Bonawentury Zającowskiego na 8 dni karceru za odprawienie mszy w Żędowicach ze szkodą dla opata z Jemielnicy. A ówczesne przepisy prawa kanonicznego zobowiązywały do uczestniczenia w życiu religijnym własnej wspólnoty parafialnej i do świadczeń pieniężnych na rzecz swojej parafii przynajmniej raz w miesiącu - tzw. kolekta powinowata. Trudno się więc dziwić, że cystersi z Jemielnicy nie chcieli łatwo zrezygnować z wpływów od wszystkich parafian, zwłaszcza, że wówczas opactwo przeżywało ogromne trudności finansowe.

Parafialna podległość Żędowic do Jemielnicy utrzymywała się aż do 1831 r., kiedy, decyzją biskupa wrocławskiego Emanuela Szymońskiego, wieś została włączona do parafii kielczańskiej. W okresie Kulturkampfu (po roku 1872) takie przyporządkowanie budziło protesty mieszkańców Żędowic wobec proboszczów w Kielczy, popierających pruski rząd. Dlatego żędowiczanie znowu wędrowali do innych kościołów: w Świbiu, Wiśniczu, a także - ponownie - Jemielnicy, zbierając się, jak dużo wcześniej, przy kapliczce zwanej "Dzwonkiem", skąd razem udawali się do świątyni.

Sytuacja zmieniła się dopiero w 1885 r., kiedy wybudowano w Żędowicach salę modlitewną. Musiała ona miejscowej ludności zastąpić kościół, na budowę którego nie uzyskano pozwolenia, mimo starań. Włączył się w nie ks. dziekan Stanisław Lebek z parafii w Wiśniczu, który namówił do wyjazdu do wrocławskiej Kurii Biskupiej delegację rady parafialnej z jej przewodniczącym Wilhelmem Esserem, dyrektorem huty w Zawadzkiem. Sala modlitewna powstała, a po trzech miesiącach od położenia pod nią kamienia węgielnego została tam odprawiona pierwsza msza św. przez ks. kanonika dr. A. Franza. On też w asyście ks. Józefa Wajdy z Kielczy, ks. St. Lebka z Wiśnicza i ks. Szafranka, dokonał jej poświęcenia. Rok później, w 1886 r., zakończono wszystkie prace wykończeniowe kościoła, któremu nadano tytuł Matki Boskiej Bolesnej. Wówczas też wybudowano dom z przeznaczeniem na probostwo, a z polecenia Kurii Biskupiej do Żędowic przybył ks. Józef Wajda, który trzy lata później, w 1889 r., po odwołaniu z kielczańskiej parafii ks. Ignacego von Talacińskiego, został tam proboszczem.

W 1891 r., gdy postanowiono wybudować kościół w Zawadzkiem, zrodził się pomysł rozebrania lub przeznaczenia sali modlitw w Żędowicach na szkołę. Mieszkańcy przeciwstawili się temu, co doprowadziło do konfliktu z proboszczem w Kielczy, ks. J. Wajdą. Nie przeszkodziło to jednak żędowiczanom w staraniach o dobudowanie wieży do kościoła. Stało się to w 1892 r., a w wieży zawieszono trzy dzwony: "Annę", "Marię" i "Martę" (zdjęto je na potrzeby wojenne w 1943 r.). Wówczas też przeniesiono i umieszczono nad prezbiterium sygnaturkę z kapliczki zwanej "Dzwonkiem". Do końca XIX w. kościół uzyskał pełne wyposażenie liturgiczne.

W czerwcu 1907 r. podczas pielgrzymki żędowiczan do Częstochowy zakupiono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, jako pamiątkę cudownego Jej objawienia się w Żędowicach 25 lipca 1904 roku. Obraz namalowany przez Franciszka Jędrzejczaka na lipowej płycie (o wymiarach 170 x 120 cm), złożonej z trzech desek, umieszczono w głównym ołtarzu kościoła.

W 1919 r. parafia Żędowice została wyodrębniona z parafii w Kielczy. Od tego czasu prowadzone są tu księgi parafialne. Powstanie parafii stanowi zasługę ks. Józefa Czempiela (beatyfikowanego 13 czerwca 1999 roku przez Ojca Świętego Jana Pawła II wśród 108 męczenników z okresu II wojny światowej), początkowo wikariusza parafii w Kielczy, przeznaczonego do posługi duszpasterskiej w Żędowicach, a następnie pierwszego proboszcza tutejszej parafii.

On też doprowadził do założenia w 1920 r. cmentarza parafialnego oraz wyremontowania kościoła i jego odmalowania w 1923 r. W 1926 r., gdy proboszczem był tu ks. Franz Walloschek, zainstalowano w świątyni oświetlenie elektryczne. Niedługo potem zaczęto planować budowę nowego kościoła. Bez powodzenia: zarówno w latach 1928-33, kiedy proboszczem w Żędowicach był ks. Friedrich Glumb oraz w roku 1940, za czasów proboszcza ks. Johanna Joschko, kiedy wprawdzie powstał projekt architektoniczny, ale nie uzyskano zgody na budowę kościoła.

Plany budowy nowej świątyni wróciły po II wojnie światowej. Stary kościół, słynący cudownym obrazem Czarnej Madonny - Żędowickiej Pani, z trudnością mieścił wiernych i coraz liczniejszych pielgrzymów. Nowy projekt opracował Józef Zwiora z Jemielnicy, architekt powiatowy w starostwie strzeleckim. Prace budowlane nadzorował Józef Ziaja z Żędowic, mistrz budowlany.

Miejscowi parafianie budową nowego kościoła chcieli podziękować Matce Boskiej Żędowickiej za wysłuchanie wielu próśb i ocalenie miejscowości od działań wojennych. Do dziś raz w roku parafianie biorą udział w ślubowanej adoracji Najświętszego Sakramentu - w podzięce za otrzymane łaski.

Uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła dokonał 8 grudnia 1949 r. ks. proboszcz Henryk Lakomik, który całym sercem zaangażował się w to dzieło i zmobilizował do niego całą parafię. Pół roku później, 7 czerwca 1950 r., ówczesny administrator Śląska Opolskiego ks. infułat Bolesław Kominek poświęcił nowy kościół, który został wykończony jesienią tego samego roku. W prezbiterium usytuowano ołtarz, w którym umieszczono obraz Matki Boskiej. Pragnieniem parafian było nadanie nowemu kościołowi tytułu Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Do tego jednak nie doszło: parafia nosi nadal tytuł Matki Boskiej Bolesnej, pomimo że główny odpust obchodzi się od 1907 r. w pierwszą niedzielę po 2 lipca - święcie Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wg. starego kalendarza liturgicznego. Według nowego uroczystość ta przypada 31 maja. Uroczystości tego odpustu trwają dwa dni: drugi dzień jest Dniem Chorych, a wieczorem odprawiana jest też msza św. za zmarłych parafian na cmentarzu. Odpust patronalny - Matki Boskiej Bolesnej - obchodzony jest w niedzielę po 15 września - po powrocie z 3-dniowej parafialnej pielgrzymki pieszej z uroczystości Podwyższenia Krzyża Świętego z Góry św. Anny. Pielgrzymka ta organizowana jest nieprzerwanie od 1886 r.

Ks. H. Lakomik w 1957 r. zakupił trzy nowe dzwony o łacińskich imionach: St. Maria, St. Anna, St. Silvester; w wieży znajduje się również dzwon z 1892 r. - "Requiem aeternam dona eis, Domine". W latach 60. i 70. XX wieku przeprowadzono remont świątyni, a obraz ponownie trafił do starego kościoła, który został odnowiony i przywrócony do użytku jako kaplica. Wszystko to było zasługą ks. Emila Strzelczyka, ustanowionego proboszczem parafii żędowickiej w kwietniu 1958 r. On też, krótko przed odejściem na emeryturę, doprowadził do wybudowania obok kościoła domu katechetycznego, pod który kamień węgielny poświęcił 24 listopada 1985 r. biskup Jan Bagiński.

Ks. Strzelczyk bardzo rozwinął życie religijne w parafii. W 1973 roku wprowadził środową nowennę do Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, a od 1958 r. tzw. Wielkie Nabożeństwa Maryjne - Fatimskie, odprawiane w pierwszą niedzielę po 13 dniu miesiąca od maja do października. Warto wspomnieć, że parafia żędowicka nieprzerwanie od chwili wybudowania pierwszego kościoła do dziś kultywuje tradycję śpiewania co niedzielę przed sumą "Godzinek" o Niepokalanym Poczęciu Matki Bożej, Męce Pańskiej i św. Józefie, w zależności od okresu liturgicznego.

Mieszkańców Żędowic zawsze cechowała głęboka religijność. Świadczyć może o tym choćby fakt, iż w roku 1685 podczas liczenia przystępujących do wielkanocnej komunii św. w parafii Jemielnica, stwierdzono 215 mieszkańców Żędowic. To bardzo dużo w stosunku do zaludnienia wsi, zwłaszcza, że późniejsze o sto lat raporty urzędników królewskich (po 1763 r. cały Śląsk znalazł się w granicach Prus) podają, iż w 1783 r. w Żędowicach mieszkały 334 osoby. W 2002 r., gdy w parafii mieszkało 2041 osób, rozdano 141 tys. komunii św.

Niezwykła religijność przejawiała się nie tylko w licznych powołaniach kapłańskich i zakonnych, ale też w działalności świeckich. Wielu z nich brało czynny udział w działalności bractw i stowarzyszeń religijnych, najpierw przy kościele w Kielczy, później - przy własnej świątyni, która by nie powstała, gdyby nie uparte dążenia wiernych. Dziś przy tutejszym kościele działają: Bractwo św. Józefa, Franciszkański Zakon Świeckich, Koło Misyjne, Kongregacja Mariańska, Apostolstwo Dobrej Śmierci, Żywy Różaniec.

Kościół parafialny w Żędowicach pw. Matki Boskiej Bolesnej ustanowiony został sanktuarium maryjnym zarządzeniem ks. Franciszka Jopa biskupa ordynariusza Diecezji Opolskiej z dn. 23 lipca1974 roku, w którego pkt. 3 wymieniono tę świątynię i napisano, iż znajduje się tu obraz "otoczony szczególną czcią, i jest uznany jako łaskami słynący obraz Matki Boskiej będący kopią obrazu Jasnogórskiego". Sanktuarium maryjne w Żędowicach po raz pierwszy stało się miejscem zyskiwania odpustu Roku Jubileuszowego w 1975 r., kolejny raz - w roku 2000. W tym roku do Sanktuarium przybyły 24 zorganizowane grupy pielgrzymkowe. Oprócz wielkiego kultu Matki Bożej w parafii od kilku lat rozwija się kult Miłosierdzia Bożego. Wszystkie rodziny parafian od 11 kwietnia 1999 r. do 20 września 2000 r. przyjęły w swoich domach kopię obrazu Miłosierdzia Bożego, a 17 lutego 2001 ks. proboszcz H. Prygiel na prośbę parafian - ofiarodawców sprowadził z krakowskiego Sanktuarium Miłosierdzia Bożego relikwie św. siostry Faustyny.

Pobożność miejscowych parafian przyczyniła się też do wzniesienia we wsi kapliczek i ufundowania krzyży przydrożnych.

Źródło: parafia.zedowice.pl