Domy przysłupowe w Antoniowie
A/749/805/J z 27.10.1983
Domy przysłupowe w Antoniowie (dom łużycki, niem. Umgebindehaus, czes. podstávkový dům), stanowią przykłady ludowego budownictwa z regionu pogranicza Polski, Niemiec i Czech. Charakteryzują się połączeniem architektury słowiańskiego budownictwa zrębowego i niemieckiej techniki szachulcowej. Te urokliwe konstrukcje, które wyróżniają się przysłupami wspierającymi górne kondygnacje domów, znajdziemy je głównie w regionie Górnych Łużyc.
Przykłady domów przysłupowych w Antoniowie to budynki zlokalizowane pod następującycmi adresami: Antoniów 77, 78, 80, 82. Kilka tego typu budunków znajdziemy też w pobliskim Jaroszowie będącym dzisiaj częścią wsi Antoniów.
W ostatnich latach pojawiły się inicjatywy, mające na celu zachowanie i promowanie tego rodzaju architektury, jak choćby projekt "Kraina Domów Przysłupowych". Również Stowarzyszenie ,,Dom Kołodzieja” ze Zgorzelca działa na rzecz zachowania i popularyzacji tych domów, organizując coroczny Dzień Otwarty Domów Przysłupowych, podczas którego można odwiedzać prywatne, odrestaurowane i zamieszkane domy przysłupowe,jak również uzyskać informacje na temat dofinansowania remontów lub budowy nowych domów przysłupowych.
Antoniów to mała wioska artystyczna, gdzie możesz poznać lokalnych artystów i ich twórczość. To idealne miejsce na zakup unikatowych rękodzieł i dzieł sztuki. Spacerując uliczkami wioski, możesz spotkać twórców pracujących nad swoimi dziełami i porozmawiać z nimi o ich inspiracjach.
Konstrukcja
Dom przysłupowy jest budynkiem podzielonym na część mieszkalną i gospodarczą najczęściej o dwóch kondygnacjach i dachu dwuspadowym. Zazwyczaj część mieszkalna jest drewniana o konstrukcji zrębowej, zaś część gospodarcza i stajnia oraz sień są murowane. W sieni znajdują się też główny ciąg kominowy i schody prowadzące na piętro. Piętro budowane jest w konstrukcji ryglowej z wypełnieniem szachulcowym z gliny. Konstrukcja nośna w drewnianej części parteru jest zdublowana, co stanowi najbardziej charakterystyczny element wyróżniający ten rodzaj architektury. Część mieszkalna posiada zrębowe ściany, obciążone stropem belkowym, natomiast nie niosą one ciężaru kondygnacji górnych, które spoczywają na zewnętrznych, drewnianych „przysłupach”.
Pojawienie się w konstrukcji przysłupów może wynikać z rozwijającego się w tym regionie tkactwa i faktu, że działalność tę prowadzono na małą skalę w domach rzemieślników. Zlokalizowany w głównej izbie warsztat tkacki wywoływał duże drgania, które budynkowi o zwykłej konstrukcji mogłyby zagrażać.
Źródło: wikipedia.pl
Domy tego typu zaczęły powstawać po raz pierwszy w średniowieczu na terenie Górnych Łużyc jako mieszkania rzemieślników, następnie ten rodzaj budownictwa rozprzestrzenił się na północne Czechy i zachodnią część Dolnego Śląska. W Polsce są dwa skupiska występowania konstrukcji przysłupowej: na Dolnym Śląsku oraz Rzeszowskiem, gdzie zapewne przeniesiona została przez osadników niemieckich i śląskich. Większość zachowanych obiektów pochodzi z XIX wieku, kiedy architektura przysłupowa przeżywała okres rozkwitu; do dziś istnieje prawdopodobnie ok. 17 000 budynków tego typu.
Domy przysłupowe były budowane zarówno przez biedotę, jak i warstwy zamożniejsze, o czym świadczą zachowane domy o bardzo bogatej ornamentyce i zdobieniach ciesielskich i snycerskich.
Występowanie
Najwięcej domów przysłupowych zachowało się we wschodniej części Saksonii, gdzie zinwentaryzowano ich do tej pory ok. 6200. W Czechach znajduje się ok. 3600 takich obiektów; w Polsce opisano do tej pory ok. 400 tych domów, jednak nie jest to ich pełna lista. Największe w Polsce zbiorowisko budynków przysłupowych położone jest w Bogatyni, gdzie znajduje się ich ok. 200, z czego 85 jest wpisane do rejestru zabytków. Domy budowane o tym sposobie konstrukcji charakterystyczne są również dla tradycyjnej i monumentalnej architektury Rzeszowiaków.
W Polsce, w regionie podkarpackim zachowała się tradycja budowy domów przysłupowych i podcieniowych. Domy przysłupowe najdalej na wschód sięgnęły dorzecza Wiaru.
Źródło: wikipedia.pl
