Kopalnia Soli "Bochnia"
A-238 z 11.12.1981
Kopalnia Soli Bochnia – czynna dla ruchu turystycznego i leczniczego, nieczynna wydobywczo, zabytkowa kopalnia soli, która prowadziła eksploatację od 1251 do 1990 roku; jest polskim Pomnikiem Historii oraz została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Zbudowany został w latach 1556-1568 przez geometrę Jana Faigla (Fajgla) na podstawie dokładnych pomiarów (Fajgel posługiwał się kompasem, zaś wyniki podał w opracowaniu „Wymiar promieni w górach bocheńskich w roku pańskim…1563 uczyniony”). Szyb wybito w znacznej odległości od dotychczasowych, w oparciu o przywilej króla Zygmunta Augusta z 1555 r. Trudności z pokonaniem przeszkody w postaci zydzu (kurzawki) – warstwy mokrych piasków niszczących drewnianą obudowę, wydłużyły prace do lat 12. Poniesione koszty i trudy opłaciły się jednak sowicie. Dzięki nowemu szybowi dotarto do zasobnej, zachodniej partii bocheńskiego złoża solnego. Po rezygnacji Fajgla, której przyczyną była katastrofa sztolni odwadniającej, prace przy szybie kontynuował warcabny Szymon Łochocki. Po zasypaniu szybu Finder w 1614 r. i katastrofie szybu Bochneris w 1711 r., szyb Campi był jedynym czynnym szybem w Nowych Górach. Początkowo nazywano go imieniem budowniczego Fajgla. Jednakże w następnych dziesięcioleciach przyjęła się i utrwaliła zlatynizowana nazwa Campi (od campus-pole) lub polska Polny, z racji położenia szybu poza miastem. W 1792 r. szybem tym osiągnięto bezpośrednio głębokość 212 metrów (dzisiejszy poziom August). W 1883 r. zastąpiono kierat konny pracujący dotąd w nadszybiu Campi maszyną parową. Podczas gruntownej przebudowy w latach 1909-1912 zmieniono przekrój otworu szybowego z prostokątnego na okrągły, zamiast drewnianej obudowy wymurowano nową, z cegły i betonu. Istniejące obecnie budynki nadszybia zostały wzniesione po pożarze szybu w 1930 r. W 1996 r., po ponad stu latach pracy maszynę parową zastąpiła maszyna o napędzie elektrycznym.
Źródło: bochnia.eu
Początki kopalni sięgają roku 1248, kiedy to odkryto pokłady soli kamiennej. Odkrycie to jest związane z legendą o św. Kindze. Okolice Bochni znacznie wcześniej, bo od ok. 3500 lat p.n.e. były znane z uzyskiwania soli przez odparowywanie wody z solanki (sól warzona). Studnie solankowe w rejonie Babicy stały się zalążkiem dwóch szybów Gazaris i Sutoris, w których zaczęto wydobywać sól metodami górniczymi, wydobycie rozpoczęto w 1251 roku.
Bocheńska kopalnia była przedsiębiorstwem królewskim, przynoszącym olbrzymie dochody Rzeczypospolitej. Od XIII wieku do 1772 wchodząca w skład żup krakowskich. W 1368 roku Kazimierz Wielki wydał dokument zwany Statutem żupnym. Dokument ten ustanawiał zasady organizacyjne żup solnych i prawa rządzące sprzedażą soli. W tym czasie eksportowano sól na Ruś i na Węgry. W kopalni pracowało od 120 do 150 osób. W XV i XVI wieku kopalnia w Bochni (Żupa bocheńska) w ramach żup krakowskich, a więc wraz z kopalnią soli w Wieliczce, rozwinęła się znacznie – zatrudniając około 500 kopaczy (górników). Powstały też nowe szyby: Regis, Bochneris, Campi. W XVI i XVII wieku kopalnia składała się z dwóch części: Stare Góry – najstarszej (wschodniej) i praktycznie wyeksploatowanej części kopalni z szybami Floris, Sutoris i Gazaris oraz części zachodniej Nowe Góry z szybami Regis, Bochneris i Campi. Głębokość kopalni w tym czasie osiągnęła około 300 metrów.
W XVII wieku za przyczyną wojen i upadku gospodarczego kraju nastąpiło zahamowanie rozwoju przedsiębiorstwa.
Po roku 1772 kopalnia dostała się w ręce austriackie, przez okres rozbiorów aż do roku 1918 pozostawała pod ich kontrolą. Okres ponownego rozwoju saliny nastąpił po 1785 r., kiedy stanowisko jej naczelnika objął Dionizy Stanetti. Rozbudowa systemu wentylacji oraz nowy podziemny szyb (nazwany później „Stanetti”) otwarły w 1794 r. dostęp do nowych pokładów soli, które zapewniły kopalni funkcjonowanie przez następne dziesięciolecia. Dopiero w XX w. z powodu wyczerpujących się pokładów soli i związanej z tym nieopłacalności wydobycia nastąpiło zaniechanie produkcji na skalę przemysłową.
W 1981 wpisano historyczne wyrobiska do rejestru zabytków. Kopalnia przekształciła się w obiekt turystyczny i leczniczy. Komora Ważyn, największe podziemne pomieszczenie w Europie wykonane przez człowieka, ze względu na specyficzny mikroklimat, wzbogaciła zakres funkcji turystycznych i leczniczych.
W 1990 roku zakończono przemysłowe wydobycie soli w kopalni. Pośród wielu zabytkowych urządzeń kopalni funkcjonuje sprawny i okazjonalnie uruchamiany mechanizm napędowy wind w szybach napędzany maszyną parową. Jest to unikatowy w Europie czynny zabytek techniki. 6 października 2000 roku obiekt został wpisany na listę Pomników historii. 23 czerwca 2013 kopalnia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO.
Do kopalni Bochnia należała także Otworowa Kopalnia Soli Łężkowice w Łężkowicach, działająca w latach 1968–1987.
Źródłó: wikipedia.pl
- Największe podziemne pomieszczenie w Europie wykonane przez człowieka to Komora Ważyn w Bochni mająca 266 m długości.
- Kopalnia Soli w Bochni jest najstarszym, nieprzerwanie czynnym zakładem przemysłowym w Europie. W 1248 r odkryto tutaj twardą sól kamienną, którą zaczęto wydobywać.
- Najdłuższa podziemna zjeżdżalnia w Europie znajduje się w Kopalni Soli w Bochni. 140-m zjeżdżalnia łączy 2 poziomy kopalni i jest dostępna turystycznie.
Inne obiekty znajdujące się w:
Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
- Zamek Żupny w Wieliczce
- Kopalnia Soli "Bochnia"
- Kopalnia Soli "Wieliczka"
