Zespół osiedla tzw. Nowa Kolonia Robotnicza w Bytomiu
A/1554/94 z dnia 28 II 1994 r.
Zespół stanowi przykład dobrze zachowanej kolonii patronackiej z 1 ćw. XX wieku, przeznaczonej dla pracowników pobliskiej huty ‘’Julia’’ oraz kopalni ‘’Hrabina Johanna’’. Złożony z dwóch odrębnych zespołów mieszkaniowych powstałych na przestrzeni lat 1907-1922 kompleks stanowi istotny przykład harmonijnego wkomponowania zabudowy mieszkaniowej w istniejącą tkankę oraz podkreślenia przemysłowego charakteru osady Bobrek.
Zespół osiedla tzw. Nowa Kolonia Robotnicza położony jest w południowej dzielnicy Bytomia, Bobrku. W skład założenia wchodzą dwa kompleksy mieszkaniowe powstałe etapowo w latach 1907-1922 dla pracowników pobliskich zakładów. Pierwszy zespół wysunięty na północ ograniczony jest przez ul. Czajkowskiego, Konstytucji, Żwirową oraz Stalmacha. Kolonia graniczy z trzech stron z zdegradowanymi obszarami poprzemysłowymi, za wyjątkiem części południowej do której bezpośrednio przylega drugi zespół wytyczony na bazie czterech odrębnych kwartałów wzdłuż ul. Piotra Czajkowskiego, Wytrwałych, Konstytucji, Zabrzańskiej oraz Placu na Bobrku.
Kompleks posiada zwarty charakter oraz czytelną formę terenową opartą o plan zbliżony w kształcie do prostokąta o ściętych narożnikach. Ograniczony ul. Baczyńskiego, Zabrzańską, Żwirową, Stalmacha oraz Konstytucji układ zajmuje obszar niemal 10 ha. Oszczędny program funkcjonalny osiedla opierał się o zabudowę mieszkaniową oraz gospodarczą której towarzyszyły nie zachowane do dzisiaj niewielkie ogródki o funkcji użytkowej. Część północna poprzez rozplanowanie siatki ulic oraz usytuowanie budynków mieszkalnych nawiązuje do układu szachownicowego. Tworzą ją dwukondygnacyjne budynki mieszkalne z użytkowym poddaszem utrzymane w stylu historyzmu z wpływami modernizmu o indywidualnie rozwiązanych przekryciach i detalach architektonicznym. Charakterystyczny element powtarzany w obrębie wyroju i ukształtowania elewacji stanowią liczne ryzality oraz wyróżniające się na tle ceglanego lica tynkowane płyciny. Część południowa rozplanowana jest w oparciu o cztery kwartały, a sama zabudowa mieszkaniowa rozlokowana jest wokół wewnętrznych dziedzińców gospodarczych zamkniętych pierwotnie przy pomocy drewnianych parkanów. Utrzymane w stylu historyzmu z elementami modernizmu budynki, wzniesiono w oparciu o 3 warianty rozplanowania pomieszczeń mieszkalnych. Są to wzniesione na rzucie prostokąta, w konstrukcji murowanej, dwukondygnacyjne budynki, w większości z użytkowym poddaszem o odmienne opracowanym detalu i przekryciu dachowym. Element charakterystyczny stanowi wprowadzenie w obrębie szczytów dekoracyjnego muru pruski w odróżnieniu do powszechnie stosowanych ornamentów ceglanych spajających zespół.
Źródło: zabytek.pl
Dzielnica Bobrek stanowiąca od 1951 roku integralną część miasta Bytom, posiada średniowieczny rodowód. Pierwsze informacje źródłowe odnośnie założonej w XIII lub XIV w. na prawie niemieckim wsi o formie ulicówki pochodzą z 1369 roku i dotyczą podziału ziemi bytomskiej pomiędzy książętami Konradem II oleśnickim, a Przemysławem I cieszyńskim. Niemal od początku teren ten stanowił osadę rolniczo-górniczą, chociaż intensywny proces industrializacji zapoczątkowało powstanie w 1844 roku nieistniejącej obecnie huty cynku. Kolejne zakłady stanowiły odpowiednio założona w 1856 roku przez Schlesische Bergwerks und Hutten Aktien Gesellschaft Vulkan Huta Julia oraz uruchomione ponad pół wieku później przez Joannę i Ulryka Schaffgotschów szyby Hrabina Joanna i Hrabia Jan Ulryk stanowiące część Kopalni Paulus-Hohenzollern. W związku z silnym uprzemysłowieniem regionu, a w konsekwencji wzmożonym napływem pracowników na przestrzeni lat doszło do rozwoju budownictwa patronalnego. Pierwsza kolonia robotnicza powstała już w latach 50-tych XIX wieku, obecnie najstarszy zespół stanowi pochodząca z lat 1888-1889 zabudowa wzdłuż ul. Stalowej, Ludwika Pasteura oraz Konrada Piecucha tworząca kolonie w skład której wchodzi 17 budynków mieszkalnych o rozbudowanym programie funkcjonalno-użytkowy wzbogaconym dodatkowo o budynek kasyna, szpital, drewnianą kaplice ewangelicką oraz niewielkie założenie parkowe. Nowa Kolonia Robotnicza w Bobrku powstała w kilku etapach na przestrzeni lat 1907-1922. Kompleks ten składa się z dwóch odrębnych zespołów: pierwszy liczący pierwotnie 60 budynków mieszkalnych przylega bezpośrednio od południa do terenów należących współcześnie do KWK Bobrek stanowiąc kolonię robotniczą Huty Julia. Drugi zespół powstał w latach 1909-1912 jako inwestycja Kopalni Hrabina Johanna, a jego zabudowa powstała w dwóch etapach w I ok. 1909 roku wybudowano łącznie 42 budynki mieszkalne w II zakończonym w 1912 roku teren zagęszczono o kolejne 10 obiektów. W tkankę zespołu wkomponowano także dwie kamienice pochodzące z końca XIX w. położone przy ul. Konstytucji 54 i Baczyńskiego 2.
Źródło: zabytek.pl
